12.03.2010 – Έκθεση Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφορικά με τη διαδικασία εξέτασης των εργατικών διαφορών ανάμεσα σε αλλοδαπούς εργαζόμενους και τους εργοδότες τους

 

 

1. Η ενασχόληση του Επιτρόπου Διοικήσεως με τα ζητήματα της μετανάστευσης εκτείνεται σε όλο το φάσμα των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες που προέρχονται από τρίτες χώρες και ζουν και εργάζονται στην Κύπρο. Η μακρά εμπειρία του Γραφείου μου στα ζητήματα αυτά με οδήγησε στην κατά καιρούς υποβολή εισηγήσεων για επίλυση θεσμικής φύσεως προβλημάτων που αντιμετωπίζουν επιμέρους μεταναστευτικές ομάδες, όπως είναι η ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα των οικιακών βοηθών [1].

2. Τα τελευταία χρόνια ένας μεγάλος αριθμός παραπόνων που υποβλήθηκε ενώπιον μου αφορούσε στην εξέταση των καταγγελιών για εργατικές διαφορές που ανακύπτουν κατά τη διάρκεια της εργασιακής σχέσης μεταξύ αλλοδαπών εργαζόμενων και εργοδοτών [2]. Τα κυριότερα ζητήματα που τέθηκαν και συνεχίζονται να τίθενται ενώπιον μου, υπό τη μορφή παραπόνων, αφορούν (α) στις καθυστερήσεις στη λήψη απόφασης επί των εργατικών διαφορών από τις αρμόδιες αρχές, (β) σε ετεροβαρή μεταχείριση των αλλοδαπών κατά τη διαδικασία εξέτασης εργατικών διαφορών, (γ) σε ελλιπή διερεύνηση των ισχυρισμών των καταγγελλόντων αλλοδαπών, (δ) στην απουσία μεταφραστή κατά τις συναντήσεις και διαβουλεύσεις των μερών, και (ε) σε γενικότερες δυσλειτουργίες κατά τη διαδικασία εξέτασης των εργατικών διαφορών.

3. Στην πλειοψηφία τους τα παράπονα υποβλήθηκαν από αλλοδαπούς εργαζόμενους, ως επί το πλείστον αλλοδαπές οικιακές βοηθούς. Ορισμένα από αυτά υποβλήθηκαν από εργοδότες που ισχυρίστηκαν άδικη μεταχείριση τους από τις αρμόδιες αρχές.

4. Κρίνω σκόπιμο στο σημείο αυτό να σημειώσω ότι η παρούσα Έκθεση μου δεν αποσκοπεί στην απόδοση ευθυνών και παραλείψεων σε λειτουργούς οποιωνδήποτε υπηρεσιών. Έχει σκοπό να καταδείξει χρόνιες και επίμονες ελλείψεις και δυσλειτουργίες της διαδικασίας εξέτασης και επίλυσης των εργατικών διαφορών και να προτείνει την αναμόρφωση των προβληματικών πρακτικών, ώστε να καταστεί αποτελεσματικότερη και δικαιότερη η όλη διαδικασία.

 

Έρευνα

 

5. Τα παράπονα που τέθηκαν ενώπιον μου έτυχαν αρχικά ατομικής διερεύνησης, με την επιθεώρηση των σχετικών φακέλων του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης. Επειδή, όμως, η περιπτωσιολογική διερεύνηση των παραπόνων ανέδειξε πολλαπλά συστημικά στοιχεία προβληματικότητας στη διαδικασία εξέτασης εργατικών διαφορών, με επιστολή μου προς το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, ζήτησα λεπτομερή ενημέρωση για τη διαδικασία, και ειδικότερα για το ρόλο της κάθε υπηρεσίας που μετέχει στην εξέταση της καταγγελίας για εργατική διαφορά, από τη στιγμή της υποβολής της, κατά τη διάρκεια της διερεύνησης και μέχρι τη λήψη της τελικής απόφασης. Επιμέρους πληροφόρηση ζήτησα ως προς τη συγκρότηση, τη σύνθεση και τη λειτουργία της Επιτροπής Εξέτασης Εργατικών Διαφορών, καθώς για τους ακριβείς όρους εντολής και τα καθήκοντά της. Από την απάντηση του Γενικού Διευθυντή, τα έγγραφα που μου επισυνάφθηκαν και τη διερεύνηση των ατομικών παραπόνων προέκυψαν οι διαπιστώσεις και οι παρατηρήσεις που ακολουθούν στην παρούσα Έκθεση.

 

Υφιστάμενη πρακτική εξέτασης και επίλυσης εργατικών διαφορών

 

6. Με βάση την υφιστάμενη πρακτική όταν προκύπτει εργατική διαφορά ανάμεσα σε αλλοδαπό εργαζόμενο και τον εργοδότη του, μπορεί ένας εκ των δύο ή και οι δύο ανεξάρτητα να υποβάλουν γραπτώς σχετική καταγγελία στην Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης της Αστυνομίας και στο Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων [3] της επαρχίας τους.

Σε περίπτωση που προηγηθεί εγκατάλειψη του χώρου εργασίας από τον αλλοδαπό, η προθεσμία υποβολής της καταγγελίας εκ μέρους του είναι 15 μέρες από τη μέρα γνωστοποίησης της εγκατάλειψης στην Αστυνομία από τον εργοδότη. Σε περίπτωση παρέλευσης της προθεσμίας, ο αλλοδαπός κηρύσσεται απαγορευμένος μετανάστης και αναζητείται με σκοπό την απέλαση.

7. Μετά την υποβολή της καταγγελίας, αρμόδιος λειτουργός του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων επικοινωνεί τηλεφωνικώς με τους εμπλεκόμενους και τους πληροφορεί για την υποβολή του παραπόνου και το περιεχόμενο του. Παράλληλα, διευθετείται συνάντηση μεταξύ τους στο γραφείο του λειτουργού, στην οποία δίδεται η ευκαιρία και στις δύο πλευρές να υποστηρίξουν τους ισχυρισμούς τους και να προσκομίσουν όλα τα σχετικά με την υπόθεση έγγραφα (βιβλιάριο καταθέσεων, αποδείξεις πληρωμής κοινωνικών ασφαλίσεων, ετήσιες άδειες, προγράμματα υπηρεσίας, συλλογικές συμβάσεις όπου υπάρχουν, συμβόλαια απασχόλησης, άδεια παραμονής και άλλα). Στη συνάντηση η κάθε πλευρά μπορεί να εκπροσωπηθεί από πρόσωπο της προτίμησης του ή να συνοδευτεί από δικηγόρο ή μεταφραστή.

8. Με το πέρας της συνάντησης, και εφόσον το παράπονο δεν έχει διευθετηθεί με συμφωνία αποδέσμευσης [4], ετοιμάζεται έκθεση [5] στην οποία καταγράφονται τα όσα διαμείφθηκαν  κατά τη συνάντηση καθώς και οι αναφορές σε οικονομικές -κυρίως- οφειλές μεταξύ των μερών π.χ. μισθοί, άδειες κλπ. Επισυνάπτονται επίσης όλα τα σχετικά έγγραφα. Στην έκθεση διατυπώνονται, επίσης, τα συμπεράσματα του λειτουργού και η εισήγηση του Τμήματος για τον περαιτέρω χειρισμό της περίπτωσης, με σημείο αναφοράς τους όρους του συμβολαίου απασχόλησης. Σε περίπτωση που υπάρχουν ενδείξεις για διάπραξη ποινικού αδικήματος, το Τμήμα ενημερώνει γραπτώς την Αστυνομία και συμβουλεύει το πιθανό θύμα να αποταθεί σε αυτήν.

 

Τρόπος Διεξαγωγής της έρευνας από το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων

 

9. Για τον τρόπο διεξαγωγής της έρευνας και σύνταξης της σχετικής έκθεσης, οι λειτουργοί του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων συμβουλεύονται το σχετικό εγχειρίδιο [6] το οποίο εκδίδει για εσωτερικούς σκοπούς το Τμήμα και αποσκοπεί στην ομοιόμορφη διερεύνηση των περιπτώσεων από το σύνολο των λειτουργών. Σύμφωνα με το εγχειρίδιο, τα γεγονότα θα πρέπει να συντάσσονται με σαφήνεια και λεπτομέρεια, για να μπορεί η Επιτροπή διαβάζοντας την έκθεση να αποκομίσει μια σωστή εικόνα της υπόθεσης… ακόμα και στις περιπτώσεις που δεν μπορούν να εξακριβωθούν οι ισχυρισμοί που ανέπτυξαν οι δύο πλευρές ή δεν μπορεί να εξεταστεί το παράπονο. Το εγχειρίδιο προτρέπει, ταυτόχρονα, τους λειτουργούς να ελέγχουν ότι σημειώνουν και να μη βασίζονται σε ισχυρισμούς, όπως επίσης να καταγράφουν την απάντηση του εργοδότη για κάθε ισχυρισμό που διατυπώνει ο αλλοδαπός εργαζόμενος. Σε περίπτωση που συμφωνηθεί ανάμεσα στα δύο μέρη η καταβολή χρηματικού ποσού χαμηλότερου από αυτό που υπολογίστηκε υπηρεσιακά βάσει των στοιχείων που προσκομίστηκαν, οι λειτουργοί καλούνται να το αναφέρουν στην έκθεση.

10. Όπως προβλέπεται στο εγχειρίδιο, σε περίπτωση που υπάρχει διάσταση απόψεων για τις οικονομικές οφειλές και ο εργοδότης αδυνατεί να τεκμηριώσει την καταβολή της οφειλόμενης μισθοδοσίας επειδή πλήρωνε σε μετρητά –κάτι που δεν επιτρέπεται- οι λειτουργοί οφείλουν να ενημερώσουν τους αλλοδαπούς ότι μπορούν να προσφύγουν στο Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών για επίλυση της οικονομικής διαφοράς. Σε περίπτωση που διαπιστωθεί ότι ο εργοδότης παραβίαζε τους όρους του συμβολαίου, του γίνεται παρατήρηση και γίνεται εισήγηση να επιτραπεί στον αλλοδαπό να εξεύρει νέο εργοδότη, ενώ σε περίπτωση που η παραβίαση είναι πολύ σοβαρή π.χ. αν δεν πλήρωνε τον εργοδοτούμενό του ή υπήρξε παραδοχή ότι τον εργοδοτούσε και σε άλλα υποστατικά μπορεί να γίνει εισήγηση στο Τμήμα Εργασίας για ακύρωση της έγκρισης απασχόλησης αλλοδαπού. Σύμφωνα με το εγχειρίδιο, εάν ο αλλοδαπός εργαζόταν για 3-4 χρόνια στον ίδιο εργοδότη και προέβη σε καταγγελία λίγο πριν λήξει η άδεια παραμονής του, αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την εξέταση του παραπόνου.

11. Ειδικότερα ως προς την εξέταση παραπόνων από οικιακές βοηθούς, το εγχειρίδιο αναφέρει ότι εάν πρόκειται για ισχυρισμούς που δεν μπορούν να αποδειχθούν επειδή η απασχόληση λαμβάνει χώρα σε οικιακό χώρο π.χ. η τήρηση του ωραρίου εργασίας, η διατροφή, οι συνθήκες διαμονής κτλ. και δεν υπήρξε παραβίαση των λοιπών όρων απασχόλησης από μέρους του εργοδότη, δηλαδή αυτών που μπορούν να ελεγχθούν και να τεκμηριωθούν, ο λειτουργός οφείλει, προτού προχωρήσει σε έκθεση, να προσπαθήσει να διασώσει την εργασιακή σχέση. Εάν τούτο δεν είναι εφικτό, τότε ετοιμάζεται έκθεση ανάλογα με τα δεδομένα, δηλαδή εάν υπήρξε εγκατάλειψη του χώρου εργασίας από την οικιακή βοηθό, εάν υπάρχουν χρηματικές οφειλές κλπ.

12. Σύμφωνα με το Διευθυντή του Τμήματος [7], στη διαδικασία επίλυσης των εργατικών διαφορών το Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων διαδραματίζει κατά κανόνα διαμεσολαβητικό έργο και ενεργεί στη βάση άτυπων, κυρίως, διαδικασιών με στόχο τη γρήγορη και χωρίς οικονομικό κόστος εξωδικαστική διευθέτηση των διαφορών αυτών. Οι υποδείξεις του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων δεν έχουν οποιαδήποτε νομική υπόσταση ούτε συνεπάγονται οποιαδήποτε δέσμευση οποιασδήποτε πλευράς να τις αποδεχθεί. Για το λόγο αυτό, όταν οι προσπάθειες του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων για αμοιβαία αποδεκτή εξωδικαστική διευθέτηση αποτύχουν, τότε όλοι οι παραπονούμενοι (Κύπριοι, κοινοτικοί, αλλοδαποί εργαζόμενοι από τρίτες χώρες) πρότρέπονται να προσφύγουν στο Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών.

13. Η έκθεση του λειτουργού του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων διαβιβάζεται [8] στην Επιτροπή Εξέτασης Εργατικών Διαφορών για τη λήψη απόφασης. Σε περίπτωση εγκυμοσύνης ή εποχιακού εργάτη η εργατική διαφορά εξετάζεται από την Επιτροπή με προτεραιότητα.

 

Συγκρότηση, σύνθεση και λειτουργία της Επιτροπής Εξέτασης Εργατικών Διαφορών

 

14. Η Επιτροπή Εξέτασης Εργατικών Διαφορών (στο εξής Ε.Ε.Ε.Δ.) θεσμοθετήθηκε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου [9] στις 16 Φεβρουαρίου 2000, μετά από σχετική  εισήγηση  της Υπουργικής Επιτροπής για την Απασχόληση Αλλοδαπών στην Κύπρο. Σύμφωνα με την απόφαση, «Επιτροπή αποτελούμενη από το Λειτουργό Μετανάστευσης και εκπροσώπους του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων και της ΥΑΜ (Αστυνομίας) να επιλαμβάνεται των παραπόνων και να τα αντιμετωπίζει το ταχύτερο δυνατό». Στις συνεδρίες της Επιτροπής, τις οποίες συγκαλεί, σε τακτά χρονικά διαστήματα, το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, εξετάζονται οι εκθέσεις του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων για τις εργατικές διαφορές που διερευνήθηκαν κατά το διάστημα που παρήλθε από την προηγούμενη συνεδρία και στα πρακτικά αναγράφεται η απόφαση της Επιτροπής για την κάθε περίπτωση.

15. Τα πρακτικά της Επιτροπής διαβιβάζονται στη Διευθύντρια του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, η οποία φέρει την ευθύνη για την λήψη της τελικής απόφασης και ενημερώνει γραπτώς τους εμπλεκόμενους για το περιεχόμενο της.

 

Προβλήματα που ανακύπτουν κατά την εξέταση εργατικών διαφορών

 

16. Η διερεύνηση των παραπόνων που υποβλήθηκαν στο Γραφείο μου ανέδειξε σοβαρά προβλήματα που παρουσιάζονται κατά τη διαδικασία εξέτασης των εργατικών διαφορών. Τα προβλήματα αυτά οφείλονται κατά κύριο λόγο στην ασάφεια που επικρατεί ως προς το ισχύον κανονιστικό πλαίσιο, ως προς τα όρια παρέμβασης και αρμοδιοτήτων της κάθε εμπλεκόμενης κρατικής υπηρεσίας και ως προς τις υποχρεώσεις των δύο εμπλεκόμενων στην εργασιακή σχέση μερών.

17. Σε ορισμένες περιπτώσεις που αποτελέσαν αντικείμενο διερεύνησης από το Γραφείο μου διαπιστώθηκε ότι η Αστυνομία επέλεξε να προσφύγει άμεσα σε λήψη δικαστικών μέτρων αντί στην παραπομπή της εργατικής διαφοράς στο αρμόδιο Τμήμα. Χαρακτηριστική υπήρξε η περίπτωση [10] οικιακής βοηθού που κατήγγειλε την εργοδότρια της στην Υπηρεσία Αλλοδαπών και Μετανάστευσης της Αστυνομίας για παραβίαση του συμβολαίου απασχόλησης της. Στην περίπτωση αυτή, αντί το παράπονο να διαβιβαστεί στο Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων προς εξέταση, παραπέμφθηκε ως ποινική υπόθεση στο δικαστήριο για εκδίκαση, με την παραπονούμενη να βρίσκεται υπό κατηγορία. Εν τέλει, η μαρτυρία της παραπονούμενης δεν κρίθηκε απαραίτητη για την εκδίκαση της αντίστοιχης δικαστικής υπόθεσης εναντίον της εργοδότριάς της, με αποτέλεσμα αυτή να απελαθεί προτού ολοκληρωθεί η δικαστική διαδικασία. Σε άλλη περίπτωση [11], οικιακή βοηθός κατήγγειλε ότι αναγκαζόταν να εργάζεται και σε δεύτερη οικία, με αποτέλεσμα επίσης να διωχθεί ποινικά η ίδια.

18. Ειδικά στις περιπτώσεις εκείνες που η καταγγελία της οικιακής βοηθού αφορά σε εργασία σε περισσότερες από μία οικίες ή υποστατικά, η εργατική διαφορά φαίνεται να εξετάζεται χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η θέση ισχύος στην οποία βρίσκεται ο εργοδότης ή η σχέση εξουσίασης που διαμορφώνεται ανάμεσά τους και η οποία μπορεί να αποβεί καθοριστική για την ανάληψη εργασίας από την οικιακή βοηθό σε οικία άλλη από αυτήν στην οποία επιτρέπεται να εργάζεται με βάση τη νομοθεσία. Κατά τον ίδιο τρόπο παραβλέπονται και άλλα στοιχεία, όπως οι συγγενικές ή φιλικές σχέσεις ανάμεσα στους ιδιοκτήτες των υποστατικών ή η ιδιοκτησία όλων των υποστατικών στα οποία εργαζόταν η οικιακή βοηθός από τον νόμιμο εργοδότη της, ή ακόμα το γεγονός ότι η ίδια η οικιακή βοηθός προέβη στη σχετική καταγγελία. Ως αποτέλεσμα, η οικιακή βοηθός κρίνεται εξίσου υπεύθυνη για την παραβίαση των όρων απασχόλησής της και η απόφαση επί της εργατικής διαφοράς αποβαίνει συνήθως εις βάρος της.

19. Η καθυστέρηση στην εξέταση των εργατικών διαφορών –που σε ορισμένες περιπτώσεις [12] υπερβαίνει τους έξι μήνες από την υποβολή της καταγγελίας- ήταν άλλη μια διαπίστωση της έρευνάς μου. Τα παράπονα υποβλήθηκαν κατά κύριο λόγο από εργοδότες που αντιμετώπιζαν σοβαρά προβλήματα υγείας ή είχαν άλλους λόγους για άμεση αντικατάσταση της οικιακής βοηθού, αλλά και από αλλοδαπούς εργαζόμενους που κατά το διάστημα εξέτασης της εργατικής διαφοράς παρέμεναν χωρίς εργασία και χωρίς χώρο διαμονής.

20. Από την έρευνα διαπίστωσα ότι το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης αναγνώρισε, σε εξαιρετικές περιπτώσεις, την αναγκαιότητα διευθέτησης του θέματος στις και επέτρεψε σε εργοδότη που βρισκόταν σε επείγουσα ανάγκη, λόγω ιδιαίτερων συνθηκών (π.χ. για λόγους υγείας, μονογονεϊκής ή πολύτεκνης οικογένειας κ.ά.), να εργοδοτήσει νέα οικιακή βοηθό, με την προϋπόθεση ότι αυτός θα συμμορφωνόταν με την τελική απόφαση της Ε.Ε.Ε.Δ. σε σχέση με την εκκρεμούσα εργατική διαφορά. Παρατηρείται, επίσης, ότι σε ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις που η οικιακή βοηθός βρίσκει ενδιαφερόμενο εργοδότη, η Διευθύντρια, ασκώντας κατά θετικό τρόπο τη διακριτική της εξουσία,  εγκρίνει το αίτημα εργοδότησης της, υπό τους ίδιους όρους. Με την παραχώρηση αυτής της δυνατότητας σε ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις, οι συνέπειες της ενδεχόμενης καθυστέρησης στην εξέταση της εργατικής διαφοράς -μεταξύ των οποίων και η προσφυγή στην «παράνομη» απασχόληση- μετριάζονται. Όμως για τη συντριπτική πλειοψηφία των εμπλεκόμενων σε εργατική διαφορά, η δυνατότητα αυτή δεν ενεργοποιείται, και έτσι η αναγκαιότητα εξέτασης της εργατικής διαφοράς σε εύλογο χρονικό διάστημα εξακολουθεί να υφίσταται.

21. Η έρευνα του Γραφείου μου κατέδειξε επίσης ότι σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται αδυναμία επαρκούς διερεύνησης εκ μέρους των λειτουργών του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων των ισχυρισμών των οικιακών βοηθών, ακόμα και για παραβιάσεις των ρητών όρων του συμβολαίου τους. Όπως διαπίστωσα σε ορισμένες περιπτώσεις, οι λειτουργοί δε φαίνεται να κατέβαλαν την αναγκαία προσπάθεια εξακρίβωσης των ισχυρισμών των οικιακών βοηθών, ούτε και για τις πιο ξεκάθαρες παραβιάσεις του συμβολαίου απασχόλησής τους, όπως η απασχόληση σε άλλη οικία πέραν απο αυτήν του εγγεγραμμένου εργοδότη τους. Αξιοπρόσεκτο είναι το γεγονός ότι σε δύο [13] από τις περιπτώσεις που διερεύνησα η εργατική διαφορά εξετάστηκε με συγγενικό πρόσωπο του εγγεγραμμένου εργοδότη, και όχι με τον ίδιο, αφού με αυτό το πρόσωπο υπήρξε η πραγματική εργασιακή σχέση με την οικιακή βοηθό. Το γεγονός ότι η οικιακή βοηθός απασχολούνταν από μη δικαιούχο πρόσωπο παραγνωρίστηκε και η εργατική διαφορά εξετάστηκε κανονικά ως να είχε ισχύ το συμβόλαιο απασχόλησης, και η απόφαση εκδόθηκε εν τέλει εις βάρος της οικιακής βοηθού.

22. Προβληματικότητα παρουσιάζει επίσης και η διαδικασία απόδειξης των ισχυρισμών που προβάλλουν οι δύο πλευρές (εργοδότης και εργαζόμενος), με αποτέλεσμα να επηρεάζονται δυσμενώς οι δυνατότητες τεκμηρίωσης των θέσεων του αδύνατου μέρους, που είναι συνήθως ο εργαζόμενος. Ενώ οι ισχυρισμοί της οικιακής βοηθού για παραβιάσεις των όρων απασχόλησης της απαιτούσαν ως επί το πλείστον τεκμηρίωση ή παραδοχή εκ μέρους του εργοδότη, οι ισχυρισμοί του εργοδότη γίνονταν σε πολλές περιπτώσεις αποδεκτοί χωρίς τεκμηρίωση. Έτσι, σε μία περίπτωση οι ισχυρισμοί της οικιακής βοηθού για παραβίαση του ωραρίου εργασίας και για επιπλέον εργασία χωρίς αμοιβή θεωρήθηκαν αβάσιμοι μετά από αναφορά του εργοδότη σε άτυπες πληρωμές και σε προφορικές συνεννοήσεις [14], ενώ σε άλλη χαρακτηριστική περίπτωση [15], η αδυναμία του εργοδότη να προσκομίσει αποδείξεις για την καταβολή των μισθών της εργοδοτούμενης της δεν οδήγησε σε εισήγηση εκ μέρους του λειτουργού για καταβολή τους. Η πρακτική αυτή, ακόμα και εάν εφαρμόζεται μεμονωμένα, έρχεται σε αντίθεση με τις υποδείξεις του εγχειριδίου του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων για έλεγχο των ισχυρισμών των δύο μερών και για τεκμηρίωση των εισηγήσεων που γίνονται.

23. Η επιφυλακτικότητα και η δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίζονται σε πολλές περιπτώσεις οι ισχυρισμοί των αλλοδαπών που υποβάλλουν καταγγελία για εργατική διαφορά συνδέεται πολλές φορές με την καχυποψία και την προκατάληψη ως προς το κίνητρο αυτής της επιλογής τους. Για παράδειγμα, σε μία περίπτωση που αλλοδαπές εργαζόμενες κατήγγειλαν τον εργοδότη τους για μη καταβολή μισθών [16], κατά την εξέταση του παραπόνου τους θεωρήθηκε «ύποπτη» η από μέρους τους μη αποδοχή εγγράφου αποδέσμευσης χωρίς την πλήρη καταβολή των δεδουλευμένων τους. Με άλλα λόγια, θεωρήθηκε αυτονόητη η επιθυμία τους για συνέχιση της παραμονής και εργασίας τους στην Κύπρο, υπολογίστηκε ότι αυτή αποτελούσε το κίνητρο για την καταγγελία τους και κρίθηκε ότι η ικανοποίηση της θα έπρεπε να άρει τη διεκδίκηση των χρηματικών οφειλών από τον εργοδότη τους.

24. Κατά την πορεία εξέτασης των εργατικών διαφορών που τέθηκαν ενώπιον μου, διαπίστωσα ότι σε μία περίπτωση [17] τουλάχιστον η Ε.Ε.Ε.Δ. προέβη -χωρίς δευτερογενή έρευνα και επαρκή αιτιολόγηση- σε διαφοροποίηση της εισήγησης του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων κατά τρόπο που η ευθύνη για τη διάλυση της εργασιακής σχέσης μετατέθηκε ολόκληρη στην οικιακή βοηθό. Συγκεκριμένα, ενώ η λειτουργός του Τμήματος ανέφερε στην έκθεση της ότι «κάποια από τα παράπονα της [οικιακής βοηθού] ίσως να ευσταθούν», η Επιτροπή, υιοθετώντας την εισήγηση για αναχώρηση της συγκεκριμένης οικιακής βοηθού, διαφοροποίησε το περιεχόμενο των συμπερασμάτων: «διαπιστώθηκε ότι η εργοδότρια δεν παραβίαζε τους όρους του συμβολαίου της παραπονούμενης, αντίθετα τα παράπονα της παραπονούμενης δεν ευσταθούσαν και αντικρούστηκαν από τον εργοδότη».

25. Παράλληλα με την πιο πάνω ετεροβαρή στάση, παρατηρήθηκε διαφοροποίηση και στον τρόπο εφαρμογής των αποφάσεων που λαμβάνονται μετά από εξέταση εργατικής διαφοράς: Η συμμόρφωση του αλλοδαπού εργαζόμενου στις υποδείξεις του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, είτε για αναχώρηση από την Κύπρο είτε για εξεύρεση νέου εργοδότη, παρακολουθείται στενά και τηρείται -στο βαθμό που εξαρτάται από τις αρχές- απαρέγκλιτα, ενώ δεν παρακολουθείται η συμμόρφωση του εργοδότη στις υποδείξεις για καταβολή δεδουλευμένων ή άλλων οφειλών στον εργαζόμενο. Χαρακτηριστική [18] υπήρξε η διεκπεραίωση της αναχώρησης των αλλοδαπών οικιακών βοηθών που δε δικαιώθηκαν κατά την εξέταση της εργατικής διαφοράς, παρά το εκπεφρασμένο ενδιαφέρον άλλων υποψήφιων δικαιούχων εργοδοτών, οι οποίοι θεωρούσαν τις συγκεκριμένες οικιακές βοηθούς κατάλληλες για την κάλυψη των αναγκών τους. Σε άλλη περίπτωση [19] που κρίθηκε ότι ο εργοδότης «παραβίαζε κατάφορα το συμβόλαιο εργασίας» και όφειλε το ποσό των ₤1.717 στον αλλοδαπό εργαζόμενο, τα χρήματα ουδέποτε καταβλήθηκαν, χωρίς καμία αρμόδια αρχή να προβεί σε οποιαδήποτε εκ νέου υπόδειξη στον εργοδότη ή σε λήψη μέτρων εναντίον του. Αντιθέτως, όταν ο αλλοδαπός υπέβαλε αίτημα για παράταση της προθεσμίας εξεύρεσης νέου εργοδότη, αυτό απορρίφθηκε και ο αλλοδαπός κλήθηκε να αναχωρήσει.

 

Συμπεράσματα – Παρατηρήσεις

 

26. Στο επίκεντρο της έρευνας βρέθηκαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της εργασίας μιας μεγάλης ομάδας μεταναστών στην Κύπρο.  Επειδή ο μεγαλύτερος αριθμός των παραπόνων αφορούσε στην επίλυση εργατικών διαφορών που ανακύπτουν στα πλαίσια εργοδότησης αλλοδαπών οικιακών βοηθών, η έρευνα εστιάστηκε ειδικότερα στην ευάλωτη αυτή ομάδα εργαζομένων γυναικών. Από τα όσα προέκυψαν κατά την έρευνα, διαφαίνεται ότι το πλαίσιο επίλυσης των διαφορών αυτών καθορίστηκε με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου πριν από δέκα χρόνια (αρ. Απόφασης 51243 ημερ. 16/2/2000), κάτω από συνθήκες που έκτοτε έχουν διαφοροποιηθεί σημαντικά. Με την απόφαση του το Υπουργικό Συμβούλιο υιοθέτησε την πρόταση της αρμόδιας Υπουργικής Επιτροπής, η οποία προέβλεπε, σε περιπτώσεις που ανέκυπταν εργατικές διαφορές, την «αντικατάσταση εργοδοτουμένων σε περιπτώσεις εγκατάλειψης εργοδοτών και υποβολή παραπόνων εναντίον τους». Το πλαίσιο αυτό, που ισχύει μέχρι σήμερα για όλες τις κατηγορίες μεταναστών εργαζομένων, ανταποκρίνεται ελάχιστα στις πραγματικότητες που καλείται σήμερα να ρυθμίσει.

27. Η απουσία ενός σύγχρονου ρυθμιστικού πλαισίου για επίλυση αυτών των διαφορών δημιουργεί προβλήματα τέτοιας φύσεως και μεγέθους -από άποψη σεβασμού στοιχειωδών εργατικών δικαιωμάτων- που επιβάλλουν την άμεση ρυθμιστική παρέμβαση των αρμόδιων κρατικών αρχών. Ένεκα της απουσίας κανονιστικού πλαισίου επίλυσης των διαφορών αυτών τίθεται, αναπόφευκτα, ζήτημα τήρησης της αρχής της ίσης μεταχείρισης των εργαζομένων ανεξαρτήτως της καταγωγής τους, τόσο κατά τη λειτουργία όσο και κατά την επίλυση των εργασιακών τους σχέσεων. Ας σημειωθεί ότι η αρχή της ίσης μεταχείρισης στην απόλαυση εργασιακών δικαιωμάτων είναι κατοχυρωμένη σε μια σειρά από Διεθνείς Συμβάσεις που έχει κυρώσει η Κύπρος και σε Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αποτελούν μέρος της κυπριακής έννομης τάξης, οι οποίες απαγορεύουν τη δυσμενή μεταχείριση στην εργασία στη βάση της φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής.

28. Βέβαια, η αρχή της ίσης μεταχείρισης των εργαζομένων υπόκειται σε μια σειρά από ρυθμίσεις και οριοθετήσεις. Χαρακτηριστικότερες είναι αυτές που διέπουν το καθεστώς ελεύθερης κυκλοφορίας των ευρωπαίων εργαζομένων εντός της Ένωσης, αλλά και οι περιορισμοί που τίθενται από τα κράτη μέλη στα θέματα εισόδου και απασχόλησης των πολιτών τρίτων χωρών.  Όμως, αξίζει να σημειωθεί ότι εφόσον οι αλλοδαποί εργαζόμενοι που προέρχονται από τρίτες χώρες εισέρχονται και εργάζονται νόμιμα στην Κύπρο, αυτοί δεν διαφοροποιούνται καταρχήν ως προς τους όρους εργασίας και απασχόλησης από τους ημεδαπούς εργάτες. Τούτο σημαίνει ότι  πρακτικές καταπάτησης ή περιορισμού των δικαιωμάτων τους ή οποιεσδήποτε λογικές δυσμενούς μεταχείρισης τους συνιστούν αδικαιολόγητες διακρίσεις και ως τέτοιες θα πρέπει να εκλείπουν.

29. Το συμπέρασμα που προκύπτει από τη συσσωρευθείσα εμπειρία του Γραφείου μου, αποτέλεσμα της διερεύνησης μεγάλου αριθμού παραπόνων που σχετίζονται με την προβληματική εξέλιξη των σχέσεων εργοδοτών-αλλοδαπών και την επίλυση εργατικών διαφορών, είναι ότι η έλλειψη κανονιστικού πλαισίου και μιας επαρκώς οριοθετημένης διαδικασίας, με σαφές, διαφανές και παγιωμένο περιεχόμενο και ευδιάκριτους κανόνες δημιουργεί προβλήματα που διαπερνούν όλα τα στάδια της διαδικασίας εξέτασης τέτοιων διαφορών.

30. Δυστυχώς, η διαδικασία εξέτασης των εργατικών διαφορών των αλλοδαπών εργαζομένων, παρά τις ιδιαιτερότητες της, δεν έχει ρυθμιστεί με ενιαίο τρόπο, με αποτέλεσμα να παραμένουν ασαφή τα όρια παρέμβασης της κάθε υπηρεσίας, οι όροι εντολής της και τα συγκεκριμένα κριτήρια βάσει των οποίων λαμβάνονται οι σχετικές αποφάσεις. Οι ελλιπείς διατυπώσεις στο κρίσιμο -από κάθε άποψη- στάδιο της άσκησης του διαμεσολαβητικού ρόλου της αρμόδιας αρχής έχουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της εργασιακής σχέσης και στη συνέχιση της παραμονής του αλλοδαπού στην Κύπρο. Και τούτο επειδή, μέσα από ιδιαίτερα δυσμενείς και πιεστικές για τον αλλοδαπό εργαζόμενο συνθήκες, αυτός καλείται ουσιαστικά  να συνδιαλλαγεί  με τον εργοδότη του. Σε διαφορετική περίπτωση αντιμετωπίζει το φάσμα της απέλασης.

31.  Το εγχειρίδιο του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων, αν και προέκυψε από εσωτερική διαδικασία για σκοπούς συντονισμού και καθοδήγησης των κατά τόπους λειτουργών που χειρίζονται παρόμοιες περιπτώσεις, εντούτοις ρυθμίζει αποκλειστικά και μόνο το μέρος της διαδικασίας που εμπίπτει στις αρμοδιότητες του Τμήματος. Επιπλέον, μέσα από τη διερεύνηση των ατομικών παραπόνων που μου υποβλήθηκαν διαφάνηκε ότι το εγχειρίδιο δεν εξυπηρετεί με επάρκεια το σκοπό του: οι λειτουργοί που εξετάζουν τις καταγγελίες σε αρκετές περιπτώσεις σημειώνουν δεδομένα και ισχυρισμούς χωρίς να τα διασταυρώσουν, επικαλούμενοι την αδυναμία επαλήθευσής τους. Δεν θα ήταν, ακόμα, υπερβολή να παρατηρήσω ότι στα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την εξέταση της διαφοράς υπεισέρχονται ορισμένες φορές και έντονα υποκειμενικές απόψεις του εξεταστή ή κοινωνικά στερεότυπα που αφορούν π.χ. στο τι συνιστά κατά περίπτωση «επιτρεπτή συμπεριφορά», καθώς και στα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των αλλοδαπών που διαμένουν και εργάζονται στην Κύπρο.

32. Κατά παρόμοιο τρόπο φαίνεται να λειτουργεί η Ε.Ε.Ε.Δ., η οποία, με αδιευκρίνιστους όρους εντολής, αποτελεί τον ενδιάμεσο κρίκο ανάμεσα στο Τμήμα Εργασιακών Σχέσεων και τη Διευθύντρια του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης. Η εξέταση σε αυτό το στάδιο περιορίζεται στην υιοθέτηση ή όχι της εισήγησης του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων, βάσει των αρχικών ευρημάτων και χωρίς οποιαδήποτε διευκρινιστική έρευνα από μέρους της Επιτροπής. Όπως με λύπη διαπιστώνω, διεξάγονται έρευνες, διατυπώνονται αιτιάσεις και λαμβάνονται υπόψη συγκεκριμένα που όχι μόνο δε συνάδουν με τους όρους που διέπουν την εργασιακή σχέση των δύο μερών (π.χ. αξιολογήσεις επί της προσωπικής ζωής των οικιακών βοηθών) αλλά συνιστούν ανεπίτρεπτη παρέμβαση στη σφαίρα της προσωπικότητας και είναι αντίθετες με την αρχή της νομιμότητας.

33. Η ασάφεια στη διαδικασία εξέτασης των εργατικών διαφορών οδηγεί αναπόφευκτα στην παρείσφρηση σε αυτήν έντονα υποκειμενικών κρίσεων και θέσεων που αγγίζουν τα όρια παγιωμένων στερεοτύπων και προκαταλήψεων, χωρίς πολλές φορές να λαμβάνεται δεόντως υπόψη η θέση των αλλοδαπών εργαζομένων, οι οποίοι, διαρκούσης της διαδικασίας επίλυσης της διαφοράς, παραμένουν εκτεθειμένοι στην ανασφάλεια και εξαρτώμενοι σε μεγάλο βαθμό από τον εργοδότη τους. Από την άλλη, δεν θα πρέπει να υποτιμάται η θέση ισχύος στην οποία βρίσκεται ο εργοδότης, ο οποίος κατά τεκμήριο διαθέτει περισσότερα μέσα για την υπεράσπιση των ισχυρισμών του και διαθέτει μεγαλύτερη εξοικείωση και περισσότερες δυνατότητες πρόσβασης στους θεσμικούς μηχανισμούς.

34. Η θέση ότι η διαδικασία επίλυσης εργατικών διαφορών αυτής της φύσης εξυπηρετεί το σκοπό της εξωδικαστικής -και άρα ταχύτερης- διευθέτησης των εργατικών διαφορών δεν αποτελεί κατά την άποψή μου επαρκή δικαιολογία για τα προβλήματα και τις ελλείψεις που παρουσιάζονται. Δε μου διαφεύγει, ταυτόχρονα, ότι η διαδικασία αυτή, ως διαμεσολαβητικού χαρακτήρα, δεν μπορεί, από τη φύση της, να φέρει τα πλήρη εχέγγυα της αντίστοιχης δικαστικής διαδικασίας. Ωστόσο, η έρευνα κατέδειξε ότι για την επίτευξη του σκοπού της η διαδικασία χρειάζεται επανεξέταση, ούτως ώστε να πληροί τις βασικές προϋποθέσεις της έγκαιρης, τεκμηριωμένης, ανεξάρτητης  και αμερόληπτης εξέτασης των εργατικών διαφορών.

35. Δεδομένου, μάλιστα ότι στην περίπτωση των αλλοδαπών εργαζομένων από τρίτες χώρες οι δυνατότητες (οικονομικές και χρονικές) προσφυγής στο Δικαστήριο Εργατικών Διαφορών είναι εξαιρετικά περιορισμένες, θεωρώ ότι οι προσπάθειες των εμπλεκόμενων υπηρεσιών για εξωδικαστική διευθέτηση των εργατικών διαφορών τους θα πρέπει να διεξάγεται με τη μέγιστη δυνατή επιμέλεια. Σε αντίθετη περίπτωση, όταν δηλαδή οι υπηρεσίες παρουσιάζουν αδυναμία ή απροθυμία στην εκτέλεση των καθηκόντων τους -ακόμα και στην εφαρμογή των αποφάσεών τους- καλλιεργείται η αίσθηση της αδικίας και της ανασφάλειας, συντείνοντας στην απαξίωση των προστατευτικών θεσμών και στην ανάπτυξη κουλτούρας ανοχής στην παραβίαση βασικών εργασιακών δικαιωμάτων.

 

Συστάσεις / Εισηγήσεις

 

36. Η επίλυση των εργατικών διαφορών που προκύπτουν ανάμεσα στους αλλοδαπούς εργαζομένους και τους εργοδότες τους αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα ζητήματα με τα οποία ασχολούνται τα τελευταία χρόνια οι αρμόδιες για το θέμα υπηρεσίες [20].  Η έρευνα που διενήργησα κατέδειξε ότι η διαδικασία που ακολουθείται παρουσιάζει σοβαρές ελλείψεις, με άμεσο, πραγματικό και κυρίως δυσμενές αντίκτυπο στους καταγγέλλοντες την εργατική διαφορά και στο σεβασμό βασικών εργασιακών δικαιωμάτων. Δεν είναι λίγες οι φορές που, λόγω έλλειψης σαφούς θεσμικού πλαισίου επίλυσης των διαφορών αυτών, διαπιστώνονται φαινόμενα ρατσισμού και αθέμιτων διακρίσεων εις βάρος των αλλοδαπών εργαζομένων.

37. Είναι για αυτό το λόγο που απαιτείται η δημιουργία και υιοθέτηση ενός σύγχρονου ρυθμιστικού πλαισίου εξέτασης των εργατικών διαφορών, το οποίο θα λαμβάνει υπόψη τόσο τη νομική όσο και την πραγματική διάσταση των σχέσεων που αναπτύσσονται ανάμεσα στους αλλοδαπούς εργαζόμενους και τους εργοδότες τους, καθώς και τα ειδικότερα χαρακτηριστικά των επιμέρους κατηγοριών των αλλοδαπών εργαζομένων. Δεδομένου ότι οι οικιακές βοηθοί αποτελούν την συντριπτική πλειοψηφία των αλλοδαπών εργαζομένων στην Κύπρο, και υποβάλλουν το μεγαλύτερο αριθμό καταγγελιών για εργατική διαφορά, θεωρώ ότι οι δικές τους ιδιαίτερες συνθήκες και οι πολλαπλές εκδοχές τη εργασίας τους θα πρέπει να αποτελέσουν βασικό άξονα κατά το σχεδιασμό και την εφαρμογή του νέου ρυθμιστικού πλαισίου για επίλυση των εργατικών διαφορών. Η ιδιάζουσα φύση της εργασίας τους, τα ευμετάβλητα και μη ελεγχόμενα όρια χώρου και ωραρίου απασχόλησής τους, οι εγγενείς δυσχέρειες διεκδίκησης ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων, οι περιορισμοί της προσωπικής τους ζωής και η έμφυλη διάσταση της εργασίας τους, είναι ορισμένα από τα θέματα που θα πρέπει να απασχολήσουν τους σχεδιαστές της νέα διαδικασίας.

38. Το εξαιρετικά ρευστό και συνάμα ασαφές πεδίο επίλυσης εργατικών διαφορών οδηγεί δυστυχώς σε έντονα υποκειμενικές κρίσεις και αξιολογήσεις, αποστερώντας, πολλές φορές, τη διαδικασία από μια ομοιόμορφη και ενιαία εφαρμογή κριτηρίων που θα προσέδιδε μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα στη σχετική διαδικασία, καθώς και περισσότερη αντικειμενικότητα  και πειστικότητα στις τελικές αποφάσεις.  Οι αδυναμίες που παρατηρούνται πρέπει να προβληματίσουν αλλά και να ενεργοποιήσουν τις αρμόδιες αρχές προς την κατεύθυνση υιοθέτησης σαφών και διαφανών διαδικασιών επίλυσης των εργατικών διαφορών μεταξύ εργοδοτών και αλλοδαπών εργαζόμενων.

39. Χρήζουν επίσης ιδιαίτερου προβληματισμού οι υφιστάμενες άκαμπτες και απρόσφορες ρυθμίσεις αλλαγής εργοδότη, ιδίως κατά τους πρώτους έξι μήνες εργοδότησης αλλοδαπών. Έτσι, παρά το ότι μπορεί να διαπιστώνονται ανυπέρβλητες διαφορές μεταξύ των αναγκών του εργοδότη και των δυνατοτήτων των εργαζόμενων αλλοδαπών, ζητήματα επίλυσης τέτοιων διαφορών οδηγούνται σε αδιέξοδο λόγω του ανελαστικού χαρακτήρα της άδειας παραμονής και εργασίας και της αποκλειστικής σύνδεσης του αλλοδαπού εργάτη με ένα εργοδότη. Το αδιέξοδο αυτό οδηγεί τις περισσότερες φορές σε ακύρωση της άδειας παραμονής του εργαζόμενου, σε απέλαση του και τοποθέτηση του ονόματος του στον κατάλογο απαγορευμένων προσώπων (stop list).

40. Ενόψει των πιο πάνω, για σκοπούς βελτίωσης της διαδικασίας επίλυσης των εργατικών διαφορών, εισηγούμαι τα ακόλουθα:

• Την εκπόνηση σαφούς κανονιστικού πλαισίου που θα οριοθετεί σαφώς τη δράση και τις αρμοδιότητες των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει να προσδιορίζονται επαρκώς οι όροι εντολής, τα κριτήρια λήψης αποφάσεων, όπως επίσης και οι αρμοδιότητες -συμβουλευτική, διαμεσολαβητική, γνωμοδοτική- των επιτροπών και των διοικητικών οργάνων που εμπλέκονται στη διαδικασία επίλυσης μιας εργατικής διαφοράς. Επί του ειδικού αυτού θέματος, θεωρώ ότι την ευθύνη της τελικής απόφασης μετά από εξέταση παραπόνου εργατικής φύσεως δεν μπορεί να φέρει αποκλειστικά ο προϊστάμενος του Τμήματος που σκοπό έχει την εφαρμογή της μεταναστευτικής πολιτικής και σχετίζεται κυρίως με την αναχώρηση ή την παραμονή του αλλοδαπού εργαζόμενου, καθώς έτσι δημιουργείται εύλογα η εντύπωση ότι οι εργασιακές σχέσεις των αλλοδαπών εργαζομένων με τους εργοδότες τους ρυθμίζονται στη βάση -ή υπό το φόβο- της προσωρινότητας της παραμονής τους.
• Την περαιτέρω ενδυνάμωση του διαμεσολαβητικού ρόλου του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων, ο οποίος είναι κρίσιμος αλλά και εποικοδομητικός για την επίλυση των διαφορών αυτών χωρίς προσφυγή σε δραστικότερα μέτρα. Ο ομοιόμορφος τρόπος δράσης του Τμήματος καθώς και η πληρέστερη δυνατή αιτιολόγηση των αποφάσεων που λαμβάνονται, με γνώμονα, καταρχήν, την αποκατάσταση των εργασιακών σχέσεων των αλλοδαπών εργαζομένων και των εργοδοτών τους και την εξεύρεση λύσεων που θα συνεπάγονται την ελάχιστη βλάβη και για τα δύο μέρη, θα καταστήσει τις αποφάσεις αυτές πειστικότερες έναντι των εμπλεκόμενων μερών.
• Τη διατύπωση της αρχής ότι στις περιπτώσεις που δεν αποδεικνύεται σοβαρής φύσεως παραβίαση των όρων απασχόλησης και παραμονής το μέτρο της ακύρωσης της άδειας παραμονής και της απέλασης κρίνεται υπέρμετρο και θα αποφεύγεται, ενώ θα δίδεται περιθώριο εξεύρεσης άλλου ενδιαφερόμενου εργοδότη. Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις που ήδη εκκρεμεί αίτημα από άλλο δικαιούχο εργοδότη για απασχόληση του συγκεκριμένου εργαζομένου, το οποίο θεωρεί κατάλληλο για την κάλυψη των αναγκών του, η ικανοποίηση του αιτήματος να προτιμάται του αυστηρότερου μέτρου του τερματισμού της άδειας παραμονής του αλλοδαπού.
• Την έκδοση νέου εγχειριδίου, το οποίο θα καλύπτει όλο το φάσμα και τα στάδια της διαδικασίας και την επιμόρφωση των λειτουργών που θα εξετάζουν τα παράπονα σε θέματα εργασιακών δικαιωμάτων και δικαιωμάτων των μεταναστών, ούτως ώστε να αποφεύγονται τα ατεκμηρίωτα συμπεράσματα, η μεροληψία και η επιρροή από κοινωνικές προκαταλήψεις.
• Την έκδοση ειδικού εντύπου για τη διαδικασία που ακολουθείται κατά την εξέταση των εργατικών διαφορών, το οποίο θα δίδεται στους αλλοδαπούς και στους εργοδότες κατά την υποβολή της καταγγελίας τους, ούτως ώστε να γνωρίζουν τα σχετικά με τη διαδικασία δικαιώματα και υποχρεώσεις τους π.χ. το δικαίωμα εκπροσώπησης ή/ και διερμηνείας τους κατά τη συνάντηση. Η μετάφραση του εντύπου, ή μιας περίληψης αυτού, στις κυρίαρχες μητρικές γλώσσες των αλλοδαπών που εργάζονται στην Κύπρο, θα συντελέσει στην πληρέστερη ενημέρωσή τους για το θέμα.

 

41. Στο ζήτημα της διαδικασίας επίλυσης εργατικών διαφορών μεταξύ αλλοδαπών εργαζόμενων και εργοδοτών δοκιμάζεται με ιδιαίτερη ένταση η τήρηση των αρχών προστασίας θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων. Με την έννοια αυτή, η ανάληψη θεσμικής πρωτοβουλίας εκ μέρους των αρμόδιων αρχών και η αποσαφήνιση αυτής της πτυχής του εργασιακού καθεστώτος των αλλοδαπών θα συμβάλει στην εμπέδωση ενός κλίματος ασφάλειας δικαίου και ενθάρρυνσης για διεκδίκηση δικαιωμάτων. Σε κάθε περίπτωση, η διατήρηση της ρευστότητας ενισχύει δυνητικά αχρείαστες εντάσεις και τη δημιουργία συνθηκών καταχρηστικής διεκδίκησης δικαιωμάτων από όλες τις πλευρές. Στα πλαίσια αυτά δημιουργείται αναπόφευκτα κλίμα αυθαιρεσιών και διακριτικών πρακτικών που αντίκεινται σε βασικές αρχές ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

42. Η θετική συγκυρία του ευρισκόμενου σε εξέλιξη ανασχεδιασμού της μεταναστευτικής πολιτικής του κράτους, και της αναθεώρησης της διαδικασίας εισόδου και απασχόλησης των οικιακών βοηθών ειδικότερα [21], με οδηγούν στην υποβολή των πιο πάνω εισηγήσεων ευελπιστώντας ότι αυτές και οι γενικότερες παρατηρήσεις που διατυπώνονται στην παρούσα Έκθεση θα αποτελέσουν βοηθητικό εργαλείο στο έργο των αρμοδίων.

43. Η Έκθεση υποβάλλεται στους Υπουργούς Εσωτερικών και Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, οι οποίοι είναι και οι καθ’ ύλην αρμόδιοι για την αναθεώρηση της διαδικασίας εισόδου και απασχόλησης των οικιακών βοηθών και για τη ρύθμιση της απασχόλησης αλλοδαπού εργατικού δυναμικού γενικότερα. Η Έκθεση υποβάλλεται, ακόμα, στο Διευθυντή του Τμήματος Εργασιακών Σχέσεων και στη Διευθύντρια του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης -δηλαδή στους προϊσταμένους των Τμημάτων που εμπλέκονται άμεσα στη διαδικασία εξέτασης των εργατικών διαφορών ανάμεσα σε αλλοδαπούς εργαζόμενους και τους εργοδότες τους- για σκοπούς ενημέρωσης αλλά και λήψης άμεσων διορθωτικών μέτρων όπου οι περιστάσεις το επιτρέπουν.

44. Στο Παράρτημα της Έκθεσης παρατίθενται τα ονόματα και τα στοιχεία των προσώπων που υπέβαλαν παράπονο σχετικά με το αποτέλεσμα ή τη διαδικασία εξέτασης της εργατικής διαφοράς στην οποία εμπλέκονταν. Κατά τη διερεύνηση των παραπόνων εντοπίστηκαν και καταγράφηκαν οι παθογένειες της εν λόγω διαδικασίας, όπως αυτές αναλύονται πιο πάνω. Στην πλειοψηφία τους οι περιπτώσεις αυτές αφορούν σε γεγονότα που έλαβαν χώρα πριν από μεγάλο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα να καθίσταται ιδιαίτερα δυσχερής, εκ των πραγμάτων, η ικανοποίηση των αιτημάτων των παραπονουμένων. Εισήγησή μου είναι όπως οι περιπτώσεις στις οποίες εκκρεμούν ή έχουν απορριφθεί αιτήματα για τα οποία υπάρχει περιθώριο αναθεώρησης της απόφασης, τύχουν άμεσης επανεξέτασης, στο πνεύμα των πιο πάνω παρατηρήσεων και εισηγήσεών μου.

45. Η Έκθεση κοινοποιείται, παράλληλα, στον Αρχηγό Αστυνομίας για σκοπούς ενημέρωσης.

 

Ηλιάνα Νικολάου

Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

 

Υποσημειώσεις και Παραπομπές: