Κατευθυντήριες Αρχές
για την Εξυπηρέτηση και τη Μεταχείριση Επιβατικού Κοινού Διαφόρων Εθνικοτήτων
από μέρους Εταιρειών που εκτελούν Δημόσιες Συγκοινωνίες και Οδηγών Λεωφορείων
Λευκωσία, Ιούνιος 2013
Εναρκτήρια Σημείωση
Η Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στη βάση των αρμοδιοτήτων της ως Αρχή κατά των Διακρίσεων, και ο Οργανισμός Συγκοινωνιών Επαρχίας Λευκωσίας, «Ο.Σ.Ε.Λ», έχοντας υπόψη το γεγονός ότι οι εταιρείες που εκτελούν δημόσιες συγκοινωνίες, εξυπηρετούν ένα μεγάλο αριθμό μεταναστευτικού πληθυσμού, που, σε σημαντικό βαθμό, είναι γυναίκες, και αναγνωρίζοντας την ανάγκη για αναβάθμιση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών σε σχέση με την προστασία της σημαντικής αυτής μερίδας του επιβατικού κοινού από οποιαδήποτε μορφή διάκρισης ή οποιεσδήποτε ξενοφοβικές ή/και ρατσιστικές ενέργειες και συμπεριφορές, αποφάσισαν την, από κοινού, έκδοση Κατευθυντήριων Αρχών, σχετικά με τις ευρύτερες υποχρεώσεις των οδηγών λεωφορείων, αλλά και των εργοδοτριών εταιρειών, ως προς το θέμα αυτό.
Οι, μέχρι σήμερα, διαπιστωμένες προσπάθειες της «Ο.Σ.Ε.Λ» για την αντιμετώπιση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, και της προάσπισης της πολυπολιτισμικότητας, της πολυμορφίας και της διαφορετικότητας, αναγνωρίζονται και χαιρετίζονται από την Επίτροπο Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Είναι, δε, σημαντικό να επισημανθεί ότι, σε αυτό το πλαίσιο, κινείται και η εργοδότηση, εκ μέρους της «Ο.Σ.Ε.Λ», οδηγών λεωφορείων διαφόρων εθνικοτήτων όπως και το γεγονός ότι έχει θεσμοθετηθεί διαδικασία υποβολής και διερεύνησης παραπόνων από πλευράς επιβατών. Ιδιαίτερη μνεία είναι απαραίτητο να γίνει στη θετική διάθεση και στάση που επέδειξε η «Ο.Σ.Ε.Λ», για συνεργασία με την Επίτροπο, ώστε να καταστεί δυνατή η ετοιμασία του παρόντος κειμένου.
Εισαγωγή
Για την επίτευξη της ίσης μεταχείρισης και την εξάλειψη των διακρίσεων στο φάσμα όλων των κοινωνικών δραστηριοτήτων, όπως και την εξασφάλιση της ένταξης (ή ενσωμάτωσης) των διαφόρων και διαφορετικών μεταναστευτικών ομάδων στην κοινωνική ζωή του τόπου, κρίσιμο είναι να διασφαλιστεί η ίση πρόσβαση όλων των ατόμων – ανεξάρτητα από τα ιδιαίτερά τους χαρακτηριστικά – σε υπηρεσίες, όπως αυτή των δημόσιων συγκοινωνιών. Θα πρέπει να τονιστεί ότι «πρόσβαση» δεν σημαίνει μόνο τη δυνατότητα χρήσης, αλλά περιλαμβάνει και τη γενικότερη μεταχείριση που τυγχάνουν τα ενδιαφερόμενα άτομα κατά τη χρήση των υπηρεσιών αυτών.
Η πληθυσμιακή και, συνακόλουθα, πολιτισμική πολυμορφία που χαρακτηρίζει, πλέον, την Κυπριακή κοινωνία, και η έντονη παρουσία μεταναστών στον τόπο, καθιστά σημαντική και αναγκαία την επαναξιολόγηση και προσαρμογή των παρεχόμενων υπηρεσιών δημόσιων συγκοινωνιών στις ανάγκες του επιβατικού κοινού, όπως αυτό έχει διαμορφωθεί. Σημαντικό είναι να συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι, μεγάλος αριθμός προσώπων που διακινούνται με τα λεωφορεία, είναι μετανάστες και, ειδικότερα, γυναίκες μετανάστριες.
Να σημειωθεί ότι η χρήση των μέσων μαζικής συγκοινωνίας από μετανάστες είναι ιδιαίτερα κρίσιμη στο θέμα της ένταξής τους στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο και την πρόσβασή τους σε άλλες υπηρεσίες (π.χ. υπηρεσίες υγείας ή/και εκπαίδευσης), επειδή αποτελούν, ως επί το πλείστον, το μόνο μέσο που τα πρόσωπα αυτά έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν για τη διακίνησή τους.
Το πιο κάτω κείμενο, απευθύνεται στις εταιρείες που εκτελούν δρομολόγια δημόσιων συγκοινωνιών και τους οδηγούς λεωφορείων, και επιδιώκουν να συμβάλουν αποτελεσματικά στην επίτευξη των όσων επιβάλλονται από τη διεθνή, ευρωπαϊκή και εγχώρια νομοθεσία κατά των διακρίσεων. Αποσκοπεί, δε, στην αναβάθμιση των υπηρεσιών σε σχέση με την προστασία του συνόλου του επιβατικού κοινού από οποιεσδήποτε ξενοφοβικές ή/και ρατσιστικές συμπεριφορές.
Θεσμικό Πλαίσιο
- Στην Κυπριακή έννομη τάξη, έχει εφαρμογή το σύνολο, ως επί τω πλείστον, των διεθνών συμβάσεων και πρωτόκολλων που αναφέρονται στην καταπολέμηση των διακρίσεων, όπως και το συναφές κοινοτικό κεκτημένο, το οποίο έχει ενσωματωθεί στο εγχώριο νομοθετικό πλαίσιο.
- Το άρθρο 28 του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενσωματώνει το άρθρο 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο κατοχυρώνει τη γενικότερη απόλαυση όλων των θεμελιωδών ελευθεριών και δικαιωμάτων χωρίς διάκριση. Σημαντικό είναι και το Πρωτόκολλο 12 της Σύμβασης, το οποία αφορά, ειδικότερα, στην απαγόρευση των διακρίσεων σε σχέση με την απόλαυση των δικαιωμάτων που προστατεύονται νομοθετικά.
- Σύμφωνα με την Διεθνή Σύμβαση για την Εξάλειψη Κάθε Μορφής Φυλετικής Διάκρισης, αποτελεί γενική υποχρέωση των συμβαλλόμενων μερών να υιοθετούν όλα τα αναγκαία μέτρα για την καταπολέμηση οποιασδήποτε μορφής φυλετικής διάκρισης. Η Σύμβαση ενσωματώθηκε στην κυπριακή νομοθεσία με τον περί της Συμβάσεως περί της Εξαλείψεως Πάσης Μορφής Φυλετικής Διακρίσεως (Κυρωτικό) Νόμος, οι ρυθμίσεις του οποίου απαγορεύουν, μεταξύ άλλων, τη δημόσια έκφραση ιδεών που μπορούν να προσβάλουν άτομα ή ομάδα ατόμων, λόγω της φυλετικής ή εθνικής τους καταγωγής, και υιοθετούν την επιβολή κυρώσεων σε οποιοδήποτε πρόσωπο επιδεικνύει ρατσιστική συμπεριφορά.
- Η καταπολέμηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, αποτελεί βασική επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία κατοχυρώνεται, καταρχήν, στο άρθρο 19 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με στόχο την επίτευξη ενός ψηλού κοινού επιπέδου προστασίας έναντι των διακρίσεων μεταξύ των κρατών μελών της Ένωσης, έχει υιοθετηθεί αριθμός Οδηγιών, οι οποίες αφορούν στην καταπολέμηση διάφορων μορφών διάκρισης.
- Ιδιαίτερα σημαντική είναι η Οδηγία 2000/43/ΕΚ για την εφαρμογή της Αρχής της Ίσης Μεταχείρισης Προσώπων ασχέτως Φυλετική ή Εθνοτικής τους Καταγωγής. Η Οδηγία επιδιώκει, μεταξύ άλλων, την εξασφάλιση της ανάπτυξης δημοκρατικών ανεκτικών κοινωνιών οι οποίες θα επιτρέπουν τη συμμετοχή όλων, ασχέτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, στις βασικές δραστηριότητες μίας σύγχρονης οργανωμένης κοινωνίας. Η Οδηγία έχει εφαρμογή σε όλα τα πρόσωπα, τόσο στον ιδιωτικό όσο και δημόσιο τομέα, και καλύπτει ζητήματα φυλετικών διακρίσεων σε θέματα που αφορούν, μεταξύ άλλων, την απασχόληση και τις εργασιακές συνθήκες, όπως και την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες.
- Μεταξύ των εναρμονιστικών της πιο πάνω Οδηγίας νόμων είναι και ο περί Καταπολέμησης των Φυλετικών και Ορισμένων Άλλων Διακρίσεων (Επίτροπος) Νόμος του 2004, ο οποίος αναθέτει στον Επίτροπο Διοικήσεως την ευρύτερη αρμοδιότητα να εξετάζει περιστατικά ρατσισμού και ξενοφοβίας, δρώντας κατασταλτικά. Σε προληπτικό επίπεδο, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την εξάλειψη των διακρίσεων και της ξενοφοβίας, την προαγωγή της αρχής της ίσης μεταχείρισης και την εμπέδωση νοοτροπιών και πρακτικών συμβατών με το σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας όλων των ατόμων.
- Για σκοπούς εναρμόνισης της Κυπριακής νομοθεσίας με απόφαση πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ψηφίστηκε, το 2011, ο περί Καταπολέμησης Ορισμένων Μορφών και Εκδηλώσεων Ρατσισμού και Ξενοφοβίας μέσω του Ποινικού Δικαίου Νόμος, ο οποίος απαγορεύει τη δημόσια διάδοση ή υποκίνηση βίας ή μίσους, που στρέφεται κατά ομάδας προσώπων ή προσώπου που προσδιορίζεται βάσει φυλής ή εθνοτικής καταγωγής. Τα αδικήματα που κατοχυρώνονται στη νομοθεσία αυτή επισύρουν ποινή φυλάκισης μέχρι τα πέντε (5) έτη ή/και χρηματική ποινή μέχρι €10,000.
ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΑΡΧΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΟΔΗΓΟΥΣ
Όλοι οι Οδηγοί της Εταιρείας:
- Σέβονται το σύνολο του επιβατικού τους κοινού, ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, εθνικής καταγωγής και κοινωνικής ομάδας.
- Σέβονται τον πολιτισμό, την κουλτούρα και τις θρησκευτικές πεποιθήσεις των επιβατών, στοιχεία που, σε καμία περίπτωση, δεν αποτελούν λόγους διακριτικής μεταχείρισης ή συμπεριφοράς.
- Συμπεριφέρονται με κοσμιότητα και ευγένεια προς το σύνολο των επιβατών, με σεβασμό προς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.
- Απέχουν από οποιαδήποτε ενέργεια, συμπεριφορά ή λεκτικό σχόλιο που είναι, ή μπορεί να εκληφθεί από τον αποδέκτη, ως σεξουαλική ή οποιασδήποτε άλλης μορφής παρενόχληση.
- Απέχουν από οποιαδήποτε ενέργεια, συμπεριφορά ή λεκτικό σχόλιο που είναι ανεπιθύμητη από τον αποδέκτη, επειδή προσβάλλει την αξιοπρέπειά του ή/και δημιουργεί εκφοβιστικό, εχθρικό, εξευτελιστικό, ταπεινωτικό ή επιθετικό περιβάλλον για αυτόν.
- Δεν επιδεικνύουν μειωτική ή προσβλητική συμπεριφορά ή στάση έναντι επιβατών, ιδιαίτερα υποκινούμενοι από την εθνική ή εθνοτική καταγωγή οποιουδήποτε ατόμου.
- Διατηρούν τη ψυχραιμία τους και χρησιμοποιούν κόσμια γλώσσα, έστω και αν «προκληθούν» από επιβάτη.
- Επιδεικνύουν κατανόηση και είναι συγκαταβατικοί σε σχέση με συμπεριφορές ή στάσεις που συνδέονται ή πηγάζουν από τα ιδιαίτερα πολιτισμικά χαρακτηριστικά των επιβατών.
- Είναι κατευναστικοί σε περιπτώσεις όπου δημιουργείται ένταση εντός του οχήματός τους λόγω συμπεριφορών που σχετίζονται με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του επιβατικού κοινού.
- Ανταποκρίνονται θετικά και με ευπρέπεια σε λογικά ερωτήματα όλων των επιβατών για πληροφορίες ή κατευθύνσεις.
- Παρέχουν την απαιτούμενη βοήθεια στο σύνολο των επιβατών χωρίς διακρίσεις.
- Δεν επηρεάζονται ούτε και προκαταβάλλονται αρνητικά έναντι επιβάτη/επιβατών βασιζόμενοι σε προσωπικές τους απόψεις, αντιλήψεις ή/και προηγούμενές τους εμπειρίες.
ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΑΡΧΕΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
Η Διοίκηση της εταιρείας:
- Μεριμνά για την ενημέρωση και την εκπαίδευση των οδηγών όσον αφορά τη συμπεριφορά που οφείλουν να επιδεικνύουν προς το επιβατικό κοινό ευρύτερα, και, πιο συγκεκριμένα, προς τους επιβάτες μεταναστευτικής καταγωγής, υπό το φώς των αρχών του σεβασμού της διαφορετικότητας των ατόμων και της ισότιμης μεταχείρισής τους.
- Εφαρμόζει και ενθαρρύνει την πρακτική της γραπτής αναφοράς (report) των οδηγών, ή άλλων αρμόδιων προσώπων όπως εισπρακτόρων ή δρομολογητών, οποιωνδήποτε περιστατικών προκύψουν σε λεωφορείο της εταιρείας, που ενδεχομένως να εμπίπτουν στα πλαίσια των πιο πάνω κατευθυντήριων αρχών, με σαφή αναφορά στις δικές τους ενέργειες.
- Μεριμνά για την έγκαιρη, αντικειμενική, αποτελεσματική και εμπιστευτική εξέταση των παραπόνων που τίθενται υπόψη της, και για την επιβολή ανάλογων συστάσεων ή/και κυρώσεων.
- Λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για τη μη θυματοποίηση προσώπων που προβαίνουν σε τέτοιες αναφορές, ώστε να ενθαρρύνεται η γνωστοποίηση οποιωνδήποτε επιλήψιμων περιστατικών.
- Διασφαλίζει τη δυνατότητα των επιβατών ή άλλων προσώπων, χωρίς διακρίσεις, να υποβάλλουν παράπονα σε σχέση με συμπεριφορές που οι ίδιοι θεωρούν ρατσιστικές, αγενείς ή με άλλο τρόπο επιλήψιμες.
- Λαμβάνει μέτρα ώστε να διασφαλίζεται ότι επιβάτες που υπέβαλαν οποιοδήποτε παράπονο, δεν θα τυγχάνουν εκφοβισμού, παρενόχλησης ή οποιασδήποτε άλλης εκδικητικής συμπεριφοράς από τα πρόσωπα εναντίον των οποίων στρέφεται το παράπονο.
- Παρεμβαίνει ουσιαστικά στις περιπτώσεις όπου διαπιστώνεται επιλήψιμη συμπεριφορά ή μεταχείριση οποιουδήποτε επιβάτη, ανεξαρτήτως καταγωγής, με στόχο την ικανοποίησή του.
- Στις περιπτώσεις όπου διαπιστώνεται παραβίαση των πιο πάνω Κατευθυντήριων Αρχών από οδηγό, λαμβάνει μέτρα αποτρεπτικά, ώστε να αποφεύγονται, μελλοντικά, παρόμοιες συμπεριφορές ρατσιστικού ή ξενοφοβικού χαρακτήρα.
- Όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα πλήρους εξακρίβωσης των πραγματικών περιστατικών ενός συμβάντος που τίθεται ενώπιών της, η Διοίκηση προχωρεί σε υποδείξεις/συστάσεις προς τον εμπλεκόμενο οδηγό, με στόχο την καλύτερη εμπέδωση των πιο πάνω Κατευθυντήριων Αρχών.
- Προβαίνει στα τακτική αξιολόγηση των δεξιοτήτων των οδηγών της εταιρείας σε θέματα συμπεριφοράς, ιδιαίτερα έναντι του επιβατικού κοινού μεταναστευτικής καταγωγής, επισημαίνει τυχόν αδυναμίες και ανάγκες και λαμβάνει τα απαραίτητα μέτρα για την αντιμετώπιση και κάλυψή τους.
- Ενθαρρύνει την πολυπολιτισμικότητα και τη συμμετοχή ατόμων διαφορετικών εθνικοτήτων στις εταιρικές δραστηριότητες.
