07.08.2013 – Έκθεση Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφορικά με την επίσκεψη που διενεργήθηκε στα Αστυνομικά Κρατητήρια Πέρα Χωριού Νήσου στις 23 Ιουλίου 2013

 

Αρ. Φακ: ΕΜΠ 2.07

 

 

Λευκωσία, 7 Αυγούστου 2013

 

I. Διενέργεια επίσκεψης

Σύμφωνα με τα άρθρα 4 και 5 του Ν. 2(ΙΙΙ)/2009, με τον οποίο η Κύπρος κύρωσε το Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά των Βασανιστηρίων και άλλων μορφών Σκληρής, Απάνθρωπης ή Εξευτελιστικής Μεταχείρισης, ο Επίτροπος Διοικήσεως έχει την αρμοδιότητα να διενεργεί ελεύθερα και σε τακτά χρονικά διαστήματα επισκέψεις σε χώρους όπου άτομα στερούνται ή πιθανόν να στερούνται της ελευθερίας τους.

Η διενέργεια της επίσκεψης στα Αστυνομικά Κρατητήρια Πέρα Χωριού Νήσου αποφασίστηκε λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι στον εν λόγω χώρο κρατούνται μόνο γυναίκες, οι οποίες αποτελούν ευάλωτη ομάδα.  Η Ανεξάρτητη Αρχή Πρόληψης των Βασανιστηρίων δεν είχε διενεργήσει μέχρι σήμερα επίσκεψη σε χώρο κράτησης αποκλειστικά γυναικών.

Στο πλαίσιο αυτό, διενεργήθηκε επίσκεψη στα Αστυνομικά Κρατητήρια Πέρα Χωριού Νήσου στις 23 Ιουλίου 2013 και σε αυτή συμμετείχαν ο κ. Άριστος Τσιάρτας, Προϊστάμενος της Ανεξάρτητης Αρχής και η Λειτουργός κ. Κάλια Καμπανελλά. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, οι Λειτουργοί του Γραφείου μου επιθεώρησαν τους χώρους του κρατητηρίου και τους φακέλους των κρατουμένων και συνομίλησαν με τον Βοηθό Υπεύθυνο του χώρου κράτησης κ.Κελεπέσιη.

ΙΙ. Συνεργασία με τον Υπεύθυνο και το προσωπικό του χώρου κράτησης

Κατά την επίσκεψη παρατηρήθηκε πνεύμα συνεργασίας τόσο από τον Βοηθό Υπεύθυνο του χώρου κράτησης όσο και από τα μέλη του προσωπικού που εργάζονταν τη συγκεκριμένη ημέρα στον χώρο.  Συγκεκριμένα, επιτράπηκε στους Λειτουργούς του Γραφείου μου η πρόσβαση σε όλους τους χώρους των κρατητηρίων και σε όλα τα έγγραφα που τηρούνται εντός του χώρου (φάκελοι κρατουμένων, ημερολόγιο σταθμού κλπ), σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 5 του Ν. 2(ΙΙΙ)/2009.

Ως εκ τούτου, εκφράζω την ικανοποίηση μου για τη στενή συνεργασία που επιτεύχθηκε και προσβλέπω στη συνέχιση της.

ΙΙΙ. Υλικές συνθήκες κράτησης

Στις 23 Ιουλίου 2013, ημέρα διενέργειας της επίσκεψης της Ανεξάρτητης Αρχής Πρόληψης των Βασανιστηρίων, στο χώρο του Αστυνομικού Σταθμού Πέρα Χωριού Νήσουν κρατούνταν 3 γυναίκες. Οι δύο εξ αυτών κρατούνται για σκοπούς απέλασης στη βάση σχετικών διαταγμάτων κράτησης και απέλασης και η μια για διερεύνηση ποινικής υπόθεσης με σχετικό διάταγμα Δικαστηρίου.  Η επίσημη συνολική χωρητικότητα των κρατητηρίων είναι 8 άτομα.

Όπως διαπιστώθηκε από την επιθεώρηση των Βιβλίων και εγγράφων που τηρούνται εντός του Σταθμού, η κράτηση στο χώρο αυτό είναι στις πλείστες περιπτώσεις ολιγοήμερη. Παρόλα αυτά, παρατηρήθηκε ότι η κράτηση ποινικών κρατουμένων με πρόσωπα υπό απέλαση για χρονικό διάστημα κάποιων ημερών είναι συνήθης. Όπως έχω τονίσει σε προηγούμενες παρεμβάσεις μου, σύμφωνα με τις διεθνείς αρχές μεταχείρισης κρατουμένων, πρόσωπα τα οποία κρατούνται βάσει απόφασης διοικητικού οργάνου αποκλειστικά για σκοπούς απέλασης θα πρέπει να κρατούνται σε ξεχωριστό χώρο, που να μην επιτρέπει καμία επαφή με πρόσωπα που κρατούνται για σκοπούς διερεύνησης ποινικών αδικημάτων. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων έχει επανειλημμένα τονίσει ότι τα πρόσωπα που κρατούνται κατά τη διαδικασία απέλασης δεν θα πρέπει να κρατούνται στον ίδιο χώρο με πρόσωπα που εμπλέκονται σε ποινικά αδικήματα[1].

Οι πιο πάνω διεθνείς αρχές έχουν ήδη περιληφθεί στην Ευρωπαϊκή Οδηγία 2008/115[2], που ενσωματώθηκε στον Περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμο[3], ορίζοντας ότι οι υπό κράτηση υπήκοοι τρίτων χωρών κρατούνται χωριστά από τους υπόλοιπους κρατούμενους.

Βάσει των πιο πάνω, η κράτηση των υπό απέλαση προσώπων με ποινικούς κρατούμενους είναι αντίθετη με την ευρωπαϊκή νομοθεσία και ως εκ τούτου, θα πρέπει να τερματιστεί άμεσα. Σε αντίθετη περίπτωση, η Κύπρος κινδυνεύει να εκτεθεί διεθνώς λόγω της εφαρμογής πρακτικών που αντιτίθενται στο ευρωπαϊκό δίκαιο.

Ο κατ’ εξοχήν χώρος κράτησης αποτελείται από οκτώ ατομικά κελιά, στα οποία υπάρχει κρεβάτι με σεντόνια και κουβέρτα, τραπέζι και παγκάκι, τουαλέτα, νιπτήρας και ντουζ. Ο χώρος κράτησης ήταν καθαρός και περιποιημένος χωρίς δυσάρεστες οσμές.

Όσον αφορά την διατροφή των κρατουμένων, αυτή φαίνεται να είναι αρκετά ικανοποιητική και δεν εκφράστηκε κανένα παράπονο για το θέμα αυτό κατά τις συνεντεύξεις με τις κρατούμενες.

Κατά την επιθεώρηση των χώρων των κρατητηρίων, διαπιστώθηκε ότι υπάρχει ξεχωριστός χώρος για τη διενέργεια επισκέψεων από τους κρατούμενους, ο οποίος είναι διαμορφωμένος με τρόπο που να εξασφαλίζει αξιοπρεπείς συνθήκες τόσο για τους κρατούμενους όσο και για τους επισκέπτες τους.

Περαιτέρω, διαπιστώθηκε ότι ο χώρος των κρατητηρίων διαθέτει εξωτερικό χώρο άσκησης, στον οποίο υπάρχει φυσικό φως και καθαρός αέρας και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ανά πάσα στιγμή από τις κρατούμενες, οι οποίες κυκλοφορούν ελεύθερα εντός της πτέρυγας κράτησης μέχρι την ώρα κατάκλισης, πρακτική που με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη.

Δυστυχώς, όμως, διαπιστώθηκε ότι ο χώρος δεν διαθέτει κανένα μέσο ψυχαγωγίας.  Ουσιαστικά, οι κρατούμενες δεν έχουν κανένα μέσο για να απασχοληθούν δημιουργικά για κάποιες ώρες εκτός των κελιών τους. Κρίνω σκόπιμο να επαναλάβω ότι η αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων έχει κατ’ επανάληψη τονίσει ότι οι χώροι κράτησης μεταναστών υπό απέλαση θα πρέπει να παρέχουν επαρκή μέσα ψυχαγωγίας, όπως ραδιόφωνο/τηλεόραση, εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία και άλλα[4]. Γενικότερα, αποτελεί θέση της ως άνω Επιτροπής ότι οι χώροι κράτησης ατόμων υπό απέλαση θα πρέπει να είναι διαρρυθμισμένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να μην προσομοιάζουν με χώρους έκτισης ποινής και γενικότερα χώρους κράτησης για ποινικούς λόγους, αφού τα άτομα αυτά κρατούνται αποκλειστικά για σκοπούς απέλασης.

Προς την κατεύθυνση αυτή, εισηγούμαι όπως καταβληθούν προσπάθειες για τον εξοπλισμό του χώρου με μέσα ψυχαγωγίας όπως ραδιόφωνο, τηλεόραση, περιοδικά, βιβλία και άλλα, με δεδομένο ότι γίνεται ο απαραίτητος διαχωρισμός των κρατουμένων υπό απέλαση από τους ποινικούς κρατούμενους.

Βάσει των ως άνω παρατηρήσεων, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι υλικές συνθήκες του χώρου των κρατητηρίων του Αστυνομικού Σταθμού Πέρα Χωριού Νήσου είναι ικανοποιητικές, σύμφωνα με τις βασικές αρχές για τη μεταχείριση των κρατουμένων και τα διεθνή πρότυπα που πρέπει να πληροί κάθε χώρος όπου άτομα στερούνται της ελευθερίας τους, ιδιαίτερα πρόσωπα που κρατούνται για σκοπούς απέλασης.  Βασική εισήγηση μου, όμως, είναι όπως τερματιστεί άμεσα η κράτηση των υπό απέλαση προσώπων με ποινικούς κρατούμενους. Αυτό, κατά την άποψη μου, μπορεί να γίνει άμεσα με τη χρήση των δύο κελιών που μπορούν να απομονωθούν ως ξεχωριστή πτέρυγα και σήμερα εξυπηρετούν τις ανάγκες κράτησης ανήλικων κρατουμένων.

ΙV. Μεταχείριση κρατουμένων

Σύμφωνα με το Ν. 163(Ι)/2005 καθώς και με τα διεθνή πρότυπα, κατά τη διάρκεια της κράτησης θα πρέπει να εξασφαλίζεται η αποτελεσματική άσκηση ενός minimum δικαιωμάτων που αποτελείται από το εξής τρίπτυχο:

• δικαίωμα επικοινωνίας για ενημέρωση τρίτου προσώπου για την έναρξη     της κράτησης
• δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο
• δικαίωμα πρόσβασης σε ιατρό

 

Κατά την επίσκεψη στο χώρο, συζητήθηκαν τα ως άνω θέματα με τον Βοηθό Υπεύθυνο του χώρου, ενώ επιθεωρήθηκαν οι σχετικοί φάκελοι των κρατουμένων. Διαπιστώθηκε ότι η παράδοση των εντύπων που προβλέπονται από τον πιο πάνω Νόμο και την σχετική Αστυνομική Διάταξη αρ. 5/3 είναι, σε ορισμένες περιπτώσεις, ελλιπής. Ειδικότερα, σε μια περίπτωση διαπιστώθηκε ότι τα απαιτούμενα έγγραφα είχαν παραδοθεί στην κρατούμενη σε μη κατανοητή γλώσσα, παρότι υπάρχει διαθέσιμο έντυπο στην μητρική της γλώσσα.  Παρότι η περίπτωση αυτή αποτελεί μεμονωμένο περιστατικό, εισηγούμαι όπως δοθούν οι απαραίτητες οδηγίες προς το προσωπικό του χώρου για την πιστή εφαρμογή των σχετικών διατάξεων για την εξασφάλιση της ενημέρωσης των κρατούμενων για το σύνολο των δικαιωμάτων τους σε γλώσσα κατανοητή.

V. Τελικές διαπιστώσεις – Εισηγήσεις

Βάσει των στοιχείων που εξετάστηκαν, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι συνθήκες κράτησης στα Αστυνομικά Κρατητήρια του Αστυνομικού Σταθμού Πέρα Χωριού Νήσου συνάδουν σε ικανοποιητικό βαθμό με τις διεθνείς και ευρωπαϊκές αρχές για τη μεταχείριση ατόμων που στερούνται της ελευθερίας τους.

Βασική εισήγηση μου, όμως, είναι όπως τερματιστεί άμεσα η κράτηση των υπό απέλαση προσώπων με ποινικούς κρατούμενους ως αντίθετη με τα διεθνή πρότυπα και την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία, όπως αναλύθηκε παραπάνω.

Περαιτέρω, εισηγούμαι όπως καταβληθούν προσπάθειες για τον εξοπλισμό του χώρου με μέσα ψυχαγωγίας όπως ραδιόφωνο, τηλεόραση, περιοδικά, βιβλία και άλλα, με δεδομένο ότι γίνεται ο απαραίτητος διαχωρισμός των κρατουμένων υπό απέλαση από τους ποινικούς κρατούμενους.

Επίσης, όπως σημειώθηκε παραπάνω, εισηγούμαι όπως δοθούν εκ νέου οδηγίες προς το προσωπικό του χώρου για την πιστή εφαρμογή των σχετικών διατάξεων για την εξασφάλιση της ενημέρωσης των κρατούμενων για το σύνολο των δικαιωμάτων τους σε γλώσσα κατανοητή.

Η παρούσα Έκθεση μου ως Ανεξάρτητη Αρχή Πρόληψης των Βασανιστηρίων υποβάλλεται στον Υπουργό Δικαιοσύνης & Δημόσιας Τάξης, ως αρμόδια αρχή, σύμφωνα με το άρθρο 9 του Ν. 2(ΙΙΙ)/2009 για προβληματισμό και τις δικές του ενέργειες στη βάση των εισηγήσεων μου.  Περαιτέρω, η παρούσα Έκθεση μου κοινοποιείται στον Αρχηγό Αστυνομίας για ενημέρωση του και τυχόν δικές του ενέργειες.

 

Ελίζα Σαββίδου

Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Ανεξάρτητη Αρχή Πρόληψης των Βασανιστηρίων