Στις 16 Μαΐου 2021, ένα πλοιάριο έφυγε από τον Λίβανο με 56 μετανάστες (39 άνδρες, επτά γυναίκες και δέκα παιδιά) και βρισκόταν στα ανοικτά των ακτών της Κύπρου, περίπου 16 ναυτικά μίλια νότια του Ακρωτηρίου Γκρέκο της Κύπρου. Οι κυπριακές Αρχές έλεγξαν τα έγγραφα των επιβαινόντων και στη συνέχεια αρνήθηκαν την είσοδό τους στην Κύπρο και τους επαναπροώθησαν πίσω στον Λίβανο. Δεκαοκτώ άτομα που επέστρεψαν στον Λίβανο τέθηκαν υπό κράτηση. Την 1η Ιουνίου 2021, οι Αρχές του Λιβάνου απέλασαν 15 άτομα στη Συρία, συμπεριλαμβανομένων πέντε ατόμων που εκδιώχθηκαν από την Κύπρο στις 16 Μαΐου 2021. Μια άλλη απέλαση είχε προγραμματιστεί για σήμερα, 3 Ιουνίου 2021, κατά τη διάρκεια της οποίας αμφισβητήθηκε επιτυχώς η απέλαση τουλάχιστον ενός ατόμου, όμως άλλα άτομα εξακολουθούν να βρίσκονται υπό κράτηση με υψηλό κίνδυνο απέλασης.
Αποτρέποντας την πρόσβαση στην επικράτειά της, απαγορεύοντας την πρόσβαση στο άσυλο και επαναπροωθώντας τα πλοία προς το Λίβανο -προκαλώντας την αλυσίδα επαναπροώθησης των αιτούντων άσυλο στη Συρία- η Κύπρος παραβιάζει την αρχή τής μη επαναπροώθησης που ορίζεται στη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 και στον Νόμο για το Άσυλο της ΕΕ και παραβιάζει το Άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΕΣΔΑ), το άρθρο 3 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Βασανιστήρια, την Απάνθρωπη και Ταπεινωτική Μεταχείριση ή Τιμωρία και το Άρθρο 16 της Διεθνούς Σύμβασης για την Προστασία Όλων των Ατόμων από Αναγκαστική Εξαφάνιση. Η Κύπρος παραβιάζει επίσης το Άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 της ΕΣΔΑ σχετικά με την απαγόρευση συλλογικών απελάσεων, καθώς δεν προβλέπει ατομική εξέταση των υποθέσεων. Στις 18 Μαρτίου 2021, ακόμη και η Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, Dunja Mijatović, προέτρεψε τις κυπριακές Αρχές θα διερευνήσουν ισχυρισμούς για επαναπροώθηση και κακομεταχείριση μεταναστών από μέλη των δυνάμεων ασφαλείας.
Με την απέλαση ανθρώπων στη Συρία, μια χώρα που εξακολουθεί να ασκεί βασανιστήρια, ο Λίβανος παραβιάζει το Άρθρο 3 της Σύμβασης κατά των Βασανιστηρίων και άλλων Σκληρής, Απάνθρωπης ή Εξευτελιστικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας που επικυρώθηκε από το Λίβανο στις 5 Οκτωβρίου 2000.
Συστάσεις
Η Κυβέρνηση του Λιβάνου πρέπει να τηρεί τις υποχρεώσεις της βάσει διεθνών συνθηκών, συμπεριλαμβανομένης της υποχρέωσής της να μην απελαύνει ή επιστρέφει με τη βία άτομα που κινδυνεύουν να βασανιστούν. Αυτό σημαίνει να σταματήσει αμέσως η αυθαίρετη απέλαση Σύρων από το Λίβανο στη Συρία και να υιοθετηθούν πολιτικές που εγγυώνται την απαραίτητη προστασία των Σύρων προσφύγων στον Λίβανο. Θα πρέπει επίσης να παρέχει στα θύματα που κινδυνεύουν με απέλαση το δικαίωμα να εφεσιβάλουν τα εντάλματα απέλασης που εκδόθηκαν εναντίον τους ενώπιον των αρμόδιων δικαστηρίων του Λιβάνου και να καταργήσει την απόφαση απέλασης Σύρων που εισήλθαν στον Λίβανο μέσω άτυπων σημείων διέλευσης.
Η Κυβέρνηση της Κύπρου πρέπει να τηρεί τις υποχρεώσεις της έναντι της ΕΕ και των διεθνών κανόνων για σεβασμό του δικαιώματος αίτησης ασύλου και της αρχής τής μη επαναπροώθησης, να παρέχει βοήθεια σε σκάφη που βρίσκονται σε κίνδυνο στη θάλασσα πραγματοποιώντας επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης, και να σταματήσει να θέτει σε κίνδυνο ζωές χρησιμοποιώντας ελιγμούς, όπως περιστροφές σκαφών με υψηλές ταχύτητες. Τα άτομα που φθάνουν με πλοία στα χωρικά ύδατα ή τις ακτές της Κύπρου θα πρέπει τουλάχιστον να έχουν προσωρινή πρόσβαση στην επικράτεια, έτσι ώστε οι αρμόδιες Αρχές να μπορούν να διαπιστώνουν την ιθαγένεια των ανθρώπων, καθώς και εάν ήρθαν στην Κύπρο για να ζητήσουν άσυλο και, εάν αυτό ισχύει, να τους παρασχεθεί πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου και σε αξιοπρεπείς συνθήκες υποδοχής. Οι κυπριακές Αρχές θα πρέπει επίσης να διεξάγουν μια διαφανή, ενδελεχή και αμερόληπτη έρευνα για ισχυρισμούς ότι το προσωπικό της Ακτοφυλακής της Κύπρου εμπλέκεται σε πράξεις που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή και την ασφάλεια των μεταναστών και των αιτούντων άσυλο.
Τόσο η κυπριακή όσο και η λιβανική κυβέρνηση να επανεξετάσουν τη συμφωνία επανεισδοχής που υπογράφηκε μεταξύ τους και να παράσχουν σαφείς και σαφείς διασφαλίσεις κατά της άμεσης ή έμμεσης επαναπροώθησης σύμφωνα με τις διεθνείς υποχρεώσεις τους.
Η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της θα πρέπει να ανοίξουν τόπους επανεγκατάστασης και συμπληρωματικές ευκαιρίες για τους εκτοπισμένους Σύρους στο Λίβανο, και να παρέχουν χρηματοδότηση για τη βελτίωση της διαβίωσης και των δικαιωμάτων τόσο των προσφύγων όσο και των κοινοτήτων φιλοξενίας, ιδίως διευκολύνοντας την πρόσβαση στη νόμιμη διαμονή των Σύρων προσφύγων στο Λίβανο, καθώς και επανασχεδιάζοντας την αρχιτεκτονική βοήθειας της χώρας για την παροχή υποστήριξης, πόρων και χρηματοδότησης απευθείας σε επιτόπου οργανισμούς.
Επίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να πιέσει την Κυβέρνηση της Κύπρου να σεβαστεί το δικαίωμα αναζήτησης ασύλου και την αρχή τής μη επαναπροώθησης και να υποστηρίξει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου μηχανισμού παρακολούθησης της αποτελεσματικής πρόσβασης στις διαδικασίες ασύλου της ΕΕ, του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του σεβασμού της αρχής τής μη επαναπροώθησης στα σύνορα της ΕΕ. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να επανεξετάσει εάν επιτρέπονται διμερείς συμφωνίες επανεισδοχής που έχουν υπογραφεί από κράτη- μέλη της ΕΕ και τρίτες χώρες και σύμφωνα με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το δίκαιο της ΕΕ. Σε περίπτωση παραβιάσεων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να είναι σε θέση να λάβει αποτελεσματικά μέτρα για να διασφαλίσει την ευθύνη για παραβιάσεις δικαιωμάτων. Τα ευρήματα πρέπει να είναι διαθέσιμα στο κοινό και τα πιθανά θύματα πρέπει να λαμβάνουν νομικές συμβουλές και να έχουν αποτελεσματική πρόσβαση στη Δικαιοσύνη.
Γενικές πληροφορίες
Από τον Μάρτιο του 2020, οι κυπριακές Αρχές έχουν καταφύγει επανειλημμένα στην επαναπροώθηση σκαφών, τόσο στην Τουρκία όσο και στον Λίβανο, και στην απαγόρευση πρόσβασης σε άτομα σε διαδικασία ασύλου. Για παράδειγμα, το Σεπτέμβριο του 2020, οι κυπριακές Αρχές επαναπροώθησαν 229 άτομα σε πέντε τουλάχιστον ξεχωριστές περιπτώσεις από τα κυπριακά ύδατα στο Λίβανο.
Οι αναχωρήσεις σκαφών κατά κύριο λόγο Σύρων από το Λίβανο προς την Κύπρο έχουν αυξηθεί σημαντικά από το 2020. Οι λαθραίες διαδρομές προς την Κύπρο αντικατοπτρίζουν την έλλειψη πρόσβασης σε ουσιαστική διεθνή προστασία στο Λίβανο. Στις 4 Μαΐου 2021, η Αστυνομία του Λιβάνου παρεμπόδισε περίπου 51 Σύρους στη θάλασσα που προσπαθούσαν να φτάσουν στην Κύπρο και τους οδήγησε πίσω στο Λίβανο.
Επιπλέον, ο Λίβανος έχει μια αυστηρή πολιτική μη επανεισδοχής για Σύρους που έχουν εγκαταλείψει τη χώρα και το Συμβούλιο Ανώτατης Άμυνας είχε αποφασίσει το 2019 ότι Σύροι που είχαν εισέλθει στον Λίβανο μετά τον Απρίλιο του 2019 θα μπορούσαν να απελαθούν στη Συρία χωρίς δικαστική διαδικασία ή νομικά μέσα. Σύμφωνα με τις Αρχές του Λιβάνου, 2.477 Σύροι πρόσφυγες απελάθηκαν στη Συρία μεταξύ 13 Μαΐου και 9 Αυγούστου 2019. Από τις 42 περιπτώσεις αυθαίρετης απέλασης κατά τη διάρκεια του 2019 που η ACHR κατάφερε να τεκμηριώσει, επτά υπέστησαν σύλληψη και βασανιστήρια από τις συριακές Αρχές κατά την επιστροφή τους στη Συρία, ενώ ήταν αδύνατο να επαληθευτούν οι συνθήκες τους μετά την απέλαση των άλλων.
Από το καλοκαίρι του 2020, η Κύπρος και ο Λίβανος πραγματοποίησαν συνομιλίες σχετικά με μια συμφωνία επανεισδοχής που θα θέσει σε λειτουργία μια διμερή συμφωνία επανεισδοχής του 2002 μεταξύ των δύο χωρών. Αν και η συμφωνία δεν περιέχει ρητή μη επαναπροώθησης, το Άρθρο 11 προβλέπει ότι η συμφωνία υπόκειται στις υποχρεώσεις που απορρέουν από τη Σύμβαση της Γενεύης σχετικά με το καθεστώς των προσφύγων του 1951 και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Ακόμη και αν η συμφωνία περιέχει ρήτρα για την επανεισδοχή και των μη Λιβάνιων πολιτών, υπό την προϋπόθεση ότι έφυγαν από εκεί, ο Λίβανος έχει επικυρώσει μόνο τη συμφωνία, αλλά όχι το πρωτόκολλο εφαρμογής της. Για το λόγο αυτό, οι Σύροι που επαναππροωθούνται από την Κύπρο μπορεί να γίνουν θύματα αλυσιδωτής επαναπροώθησης στη Συρία κατά την άφιξή τους στο λιμάνι της Βηρυτού.
Ο Λίβανος δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος της Σύμβασης της Γενεύης σχετικά με το καθεστώς των προσφύγων του 1951 ή του Πρωτοκόλλου της του 1967. Επιπλέον, δεν έχει υιοθετήσει μια σαφή νομοθεσία σχετικά με το καθεστώς των προσφύγων. Λόγω της απουσίας μιας τέτοιας νομοθεσίας, υπεγράφη Μνημόνιο Συμφωνίας μεταξύ του κράτους του Λιβάνου και της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες τον Σεπτέμβριο του 2003, το οποίο «παρέχει μηχανισμό για την έκδοση αδειών προσωρινής διαμονής σε αιτούντες άσυλο», αλλά μόνο το 20% των προσφύγων από τη Συρία έχουν μια τέτοια νόμιμη άδεια διαμονής.
Υπογράφοντες:
Access Center for Human Rights (Wousoul) / Centre d’accès pour les droits de l’homme (ACHR)
ALEF – Act for human rights
Centre Libanais des Droits Humains / Lebanese Center for Human Rights (CLDH)
KISA– Action for Equality, Support, Antiracism
EuroMed Rights
