Με λύπη μας πληροφορηθήκαμε τον θάνατο του M.D., νεαρού πρόσφυγα από την Σομαλία, ο οποίος αυτοκτόνησε την Πέμπτη, 29/8/17, ουσιαστικά απελπισμένος από τους χειρισμούς των αρμόδιων αρχών σε σχέση με την υπόθεση ασύλου και τις περιστάσεις του. Πιο συγκεκριμένα, ο M.D. ήρθε στην Κύπρο πριν από ενάμιση περίπου χρόνο ως ασυνόδευτος ανήλικος και αρχικά διέμενε σε εφηβικό ξενώνα της ΚΔ. Στη συνέχεια, οι αρχές έκριναν πως ο M.D. ήταν ενήλικας και στη βάση αυτής της απόφασης, τον έδιωξαν από τον ξενώνα, σταμάτησαν την εξέταση της αίτησής του για οικογενειακή επανένωση με συγγενείς του που διαμένουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και απορρίψαν το αίτημά του για διεθνή προστασία. Ως αποτέλεσμα, ο M.D. διάμενε μόνος του, χωρίς υποστηρικτικό δίκτυο και χωρίς ουσιαστικά ελπίδες για το μέλλον του. Όπως μας έχουν αναφέρει άτομα της κοινότητάς του που τον γνώριζαν, ο M.D. ένιωθε απεγνωσμένος και τους έλεγε συνεχώς ότι «δεν την θέλει και δεν την αντέχει αυτή τη ζωή», αφού η λανθασμένη απόφαση των αρχών για το θέμα της ηλικίας του, εξανέμισε τις ελπίδες του για επανένωση με την οικογένειά του στο ΗΒ και μια ασφαλή και αξιοπρεπή ζωή.
Η ΚΙΣΑ ανησυχεί ακόμα περισσότερο από το γεγονός ότι οι περιστάσεις του M.D. δυστυχώς δεν είναι μεμονωμένες, αλλά ενδεικτικές της γενικότερης κατάστασης στη οποία έχουν καταδικαστεί οι πρόσφυγες και ειδικότερα οι αιτητές/τριες ασύλου από τις αρχές της ΚΔ. Το πλαίσιο ασύλου της ΚΔ χαρακτηρίζεται από έντονα στοιχεία διακρίσεων και αποκλεισμού των προσφύγων από την κυπριακή κοινωνία.
Χαρακτηριστικά αναφέρουμε κατ΄αρχάς ότι δεν εφαρμόζεται ούτε και υφίσταται οποιοσδήποτε μηχανισμός αξιολόγησης με εξατομικευμένο τρόπο της κατάστασης και των αναγκών των αιτητών ασύλου και ιδιαίτερα των ευάλωτων ομάδων, όπως οι ασυνόδευτοι ανήλικοι. Περαιτέρω, δεν υπάρχει αποτελεσματικός μηχανισμός που να επιτρέπει την άμεση πρόσβαση των ατόμων που αιτούνται διεθνούς προστασίας σε υλικές συνθήκες υποδοχής που να διασφαλίζουν αξιοπρεπή διαβίωση. Για την παροχή των προβλεπόμενων από τον νόμο υλικών συνθηκών υποδοχής, οι αιτήτριες/τές ασύλου πρέπει να υποβάλουν ειδική αίτηση στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, κάτι που τις/ τους παγιδεύει σε έναν κυκεώνα γραφειοκρατίας, με πραγματικό σκοπό τον αποκλεισμό τους από τα δικαιώματά τους. Η επιβίωση είναι δύσκολη ακόμα και για όσες/ όσους καταφέρνουν να αποκτήσουν πρόσβαση στις υλικές συνθήκες υποδοχής, αφού τα ποσά που τους δίνονται για ενοίκιο και φαγητό (σε μορφή κουπονιών) δεν μπορούν να καλύψουν τις πραγματικές τους ανάγκες.[i] Ακόμα, οι συνθήκες του Κέντρου Υποδοχής επιδεινώνουν τις τραυματικές εμπειρίες που οι πρόσφυγες έχουν ήδη βιώσει και καθιστούν τις ευάλωτες ομάδες (γυναίκες, μονογονεϊκές οικογένειες, ΛΟΑΤΙΚ* άτομα, ανάπηρα άτομα) ακόμα πιο ευάλωτες και εκτεθειμένες στη βία και τον αποκλεισμό.
Η κατάσταση είναι ακόμα πιο δύσκολη για τα ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες. Οι διαδικασίες προσδιορισμού της ηλικίας τους εκεί και όπου αμφισβητείται η ηλικία τους παραβιάζουν την εθνική νομοθεσία και τα διεθνή πρότυπα με αποτέλεσμα τα ασυνόδευτα παιδιά πρόσφυγες και ιδιαίτερα εκείνα με σομαλική καταγωγή, εκδιώχνονται από τους εφηβικούς ξενώνες και καλούνται να επιβιώσουν μόνα τους και χωρίς οποιαδήποτε στήριξη, στη βάση των αποτελεσμάτων αναξιόπιστων εξετάσεων αξιολόγησης της ηλικίας τους. Η εκδίωξή τους είναι άμεση, χωρίς οποιοδήποτε πλαίσιο ένταξής τους ή υποστηρικτικό περιβάλλον και ακολουθείται από μια ιδιαίτερα τιμωρητική στάση των αρμόδιων αρχών και υπηρεσιών. Οι κρατικοί ξενώνες φιλοξενίας λειτουργούν σε ένα προβληματικό και ρατσιστικό πλαίσιο, διαχωρίζοντάς τα παιδιά πρόσφυγες από τα παιδιά με κυπριακή υπηκοότητα. Τα παιδιά πρόσφυγες δεν έχουν ουσιαστικά πρόσβαση στην εκπαίδευση, αφού είτε δεν εγγράφονται στο σχολείο, είτε εγγράφονται ως «ακροατές». Συχνά, αναγκάζονται να παρατήσουν το σχολείο λόγω της απουσίας ενός ικανοποιητικού πλαισίου ένταξής του.
Η ΚΙΣΑ καλεί την ΚΔ να προβληματιστεί από την πρόσφατη αυτοκτονία του νεαρού πρόσφυγα και τα αίτιά της[ii] και να προχωρήσει στη χάραξη μιας συνολικής πολιτικής υποδοχής, ένταξης και ισότιμης συμμετοχής των προσφύγων στην κοινωνία, προνοώντας ειδικότερα για τις πιο ευάλωτες ομάδες προσφύγων, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων παιδιών.
