27.08.2013 – Έκθεση Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφορικά με τον χειρισμό και τη διερεύνηση από την Αστυνομία υπόθεσης απόκρυψης τοκετού

 

Αρ. Φακ: Α/Π 327/2013

Λευκωσία, 27 Αυγούστου 2013

 

Προϊστάμενος Τομέα: Άριστος Τσιάρτας

Ερευνών Λειτουργός : Κάλια Καμπανελλά

 

Ι. Αντικείμενο παραπόνου

 

1. Η κ. Φ. Φ. υπέβαλε παράπονο εκ μέρους της οργάνωσης «Ψ», με επιστολή της ημερομηνίας 18 Φεβρουαρίου 2013, σε σχέση με δημοσίευμα της ίδιας ημέρας στην εφημερίδα «Φιλελεύθερος», σύμφωνα με το οποίο στις 16 Φεβρουαρίου 2013 συνελήφθη μια γυναίκα, υπήκοος Βουλγαρίας, για τo αδίκημα της ανθρωποκτονίας και της απόκρυψης τοκετού. Σύμφωνα με τα στοιχεία που αναφέρονται στο εν λόγω δημοσίευμα, η ως άνω εργαζόταν τους τελευταίους τέσσερεις μήνες σε αγρόκτημα στην Τ. και γέννησε ένα βρέφος μόνη της στο υπνοδωμάτιο του σπιτιού όπου διέμενε. Στη συνέχεια, όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα, η εργοδότρια της βρήκε στο δωμάτιο της μητέρας μια μαύρη σακούλα σκουπιδιών, την οποία πέταξε στο κάδο, όπου αργότερα βρέθηκε νεκρό το νεογέννητο βρέφος.

2. Ακολούθως, πληροφορήθηκα ότι στις 21 Φεβρουαρίου 2013, η μητέρα αφέθηκε ελεύθερη αφού κατηγορήθηκε μόνο για το αδίκημα της απόκρυψης τοκετού, δεδομένου ότι το αποτέλεσμα των ιστολογικών εξετάσεων που έγιναν έδειξε ότι το βρέφος γεννήθηκε νεκρό.

 

ΙΙ. Διερεύνηση παραπόνου

 

3. Η συγκεκριμένη υπόθεση, όπως αναλύθηκε στον Τύπο, με προβλημάτισε έντονα, θεωρώντας ότι πιθανόν να αναδεικνύει μια σειρά αδυναμιών στο πλαίσιο εργοδότησης και προστασίας των εγκύων εργαζομένων, ιδιαίτερα των μεταναστριών.

4. Ως εκ τούτου, ζήτησα από τον Αρχηγό Αστυνομίας, με επιστολές μου, ημερομηνίας 26 Φεβρουαρίου, 12 Απριλίου και 20 Μαΐου 2013, να θέσει υπόψη μου το περιεχόμενο του ανακριτικού φακέλου και το σύνολο των στοιχείων που συνελέγησαν και οδήγησαν στη σύλληψη και κράτηση της μητέρας, εντός 3 εβδομάδων. Επίσης, ζήτησα ενημέρωση για τις ενέργειες στις οποίες τυχόν προχώρησε η Αστυνομία για την παροχή οποιασδήποτε στήριξης, πέραν της ιατρικής περίθαλψης, στη μητέρα, κατά τη διάρκεια της κράτησης της, με τη συνδρομή άλλων υπηρεσιών (Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας, Τμήμα Επιθεώρησης Εργασίας).

5. Με επιστολή του Αρχηγού Αστυνομίας, ημερομηνίας 20 Ιουνίου 2013, μου αποστάληκε αντίγραφο του σχετικού Ποινικού Φακέλου με στοιχεία Σ/127/13 του ΤΑΕ Αμμοχώστου, το οποίο μελετήθηκε προσεχτικά κατά τη διερεύνηση του παραπόνου.

6. Επιπλέον, πληροφορήθηκα ότι οι συνθήκες θανάτου του βρέφους αποτελούν αντικείμενο θανατικής ανάκρισης που εκκρεμεί ενώπιον του αρμόδιου Δικαστηρίου.

 

ΙΙΙ. Διαπιστώσεις όσον αφορά την διερεύνηση των σχετικών ποινικών αδικημάτων

 

7. Σύμφωνα με τον ποινικό φάκελο που τέθηκε υπόψη μου, η Αστυνομία κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης έλαβε καταθέσεις από την μητέρα του βρέφους, τον εργοδότη της και την σύζυγο του, την Ιατρική Λειτουργό του Νοσοκομείου Αμμοχώστου που εξέτασε την μητέρα και την Ιατροδικαστή που εξέτασε το νεκρό βρέφος.  Επίσης, ενώπιον της Αστυνομίας τέθηκαν τα αποτελέσματα της νεκροτομής που διενήργησε η Ιατροδικαστής Δρ. Ελένη Αντωνίου καθώς και των ιστολογικών εξετάσεων που ακολούθησαν.

8. Οι ληφθείσες καταθέσεις μελετήθηκαν προσεκτικά κατά τη διερεύνηση του παραπόνου. Από αυτές, προκύπτουν, κατά την άποψη μου, συγκεκριμένα ερωτηματικά και σημαντικά κενά όσον αφορά τον χειρισμό της υπόθεσης από τα μέλη του ΤΑΕ Αμμοχώστου, τα οποία αναλύονται στα ακόλουθα:

 

α) Η διερεύνηση της εμπλοκής του εργοδότη και της συζύγου του

 

9. Κατ’ αρχήν, τόσο ο εργοδότης της μητέρας του βρέφους όσο και η σύζυγος του υπέπεσαν σε αντιφάσεις κατά τη λήψη των καταθέσεων τους, οι οποίες δεν καταγράφηκαν κατά την αξιολόγηση των γεγονότων από την Αστυνομία. Ειδικότερα, τόσο ο εργοδότης όσο και η σύζυγος του στις αρχικές τους καταθέσεις απέκρυψαν το γεγονός ότι απασχολούσαν εποχιακά την μητέρα για τρία συνεχόμενα έτη. Αντίθετα, δήλωναν ότι προσέλαβαν την κατηγορούμενη πριν από τέσσερεις μήνες.

10. Περαιτέρω, ο εργοδότης στην αρχική του κατάθεση απέκρυψε το γεγονός ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με την εργαζόμενη μητέρα. Η αποκάλυψη της πραγματικής σχέσης του με την μητέρα έγινε αφότου βρέθηκε το νεκρό βρέφος στον κάδο απορριμάτων.

11. Επιπλέον, αντίφαση προκύπτει όσον αφορά τον χρόνο κατά τον οποίο ο εργοδότης συνέλλεξε τα σακούλια σκουπιδιών που βρίσκονταν στο χώρο διαμονής της μητέρας, αλλά και τον τόπο όπου τελικά τα πέταξε. Σύμφωνα με την κατάθεση της συζύγου του[1], αυτό έγινε σε κάδο σκουπιδιών στο περιβόλι τους στις 16/2/13 γύρω στις 7 το πρωί, μόλις η ίδια και ο σύζυγος της βρήκαν την μητέρα αιμόφυρτη στο αγροτόσπιτο όπου διέμενε.   Αντίθετα, σύμφωνα με την κατάθεση του εργοδότη[2],  ο ίδιος και η σύζυγος του στις 16/2/13 κατά τις 10πμ επέστρεψαν στο αγροτόσπιτο, μετά την μεταφορά της μητέρας στο Νοσοκομείο και αφού έμαθαν ότι αυτή ήταν έγκυος, προκειμένου να καθαρίσουν το σπίτι. Τότε, σύμφωνα με όσα ο ίδιος κατέθεσε, φόρτωσαν μαζί με τη σύζυγο του τα σακούλια στο αυτοκίνητο του και τα πέταξαν σε κοντινό κάδο απορριμμάτων. Είναι δε χαρακτηριστικό ότι το νεκρό βρέφος ανευρέθηκε τελικά σε κάδο που υποδείχθηκε από τον εργοδότη και βρίσκεται σε απόσταση περίπου 200 μέτρων από το αγροτόσπιτο[3] .

12. Οι ως άνω αντιφάσεις όσον αφορά τη διάθεση του πτώματος του νεκρού βρέφους από τον εργοδότη και τη σύζυγο του δεν φαίνεται να προβλημάτισαν ιδιαίτερα την Αστυνομία κατά τη διερεύνηση της υπόθεσης. Ιδιαίτερα, δεν εξετάστηκε με προσοχή το ενδεχόμενο ο εργοδότης, μόνος του ή με τη σύζυγο του, να είχε διαπράξει το αδίκημα της απόκρυψης του τοκετού, αφού ξεκάθαρα εμπλέκονται στην απόρριψη των σακουλιών όπου βρισκόταν το νεκρό βρέφος. Άλλωστε, οι πιο πάνω καταθέσεις επιβεβαιώνουν ότι η μητέρα του βρέφους βρισκόταν σε πολύ άσχημη κατάσταση μετά τον τοκετό λόγω αιμορραγίας που είχε και για το λόγο αυτό δεν θα μπορούσε εύλογα να αναμένεται ότι θα ειδοποιούσε άμεσα οποιονδήποτε για όσα είχαν προηγηθεί ούτε ότι η ίδια είχε απορρίψει το νεκρό βρέφος σε κάδο σκουπιδιών που απείχε 200 μέτρα.

13. Παρότι η μητέρα κατηγορήθηκε άμεσα για απόκρυψη τοκετού, όσον αφορά την εμπλοκή του εργοδότη της η Αστυνομία αρκέστηκε στις διαβεβαιώσεις του ίδιου ότι δεν είχε αντιληφθεί την ύπαρξη του νεκρού βρέφους εντός των σακουλιών, παρότι γνώριζε για την εγκυμοσύνη και είχε ανοίξει τα σακούλια βλέποντας μέσα ματωμένα ρούχα και πετσέτες.

14. Εάν το γεγονός αυτό συνδυαστεί με άλλα γεγονότα που προκύπτουν από τις καταθέσεις, όπως τις υποψίες που βάσιμα είχε ο εργοδότης ότι αυτός ήταν ο πατέρας του παιδιού, την θέληση του να αποκρύψει την πραγματική σχέση του με τη μητέρα από τη σύζυγο του και την τοποθέτηση των σακουλιών σε κάδο που απέχει 200 μέτρα από το σπίτι,  θεωρώ ότι κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει, χωρίς περαιτέρω εξέταση, το ενδεχόμενο ο εργοδότης σκόπιμα να αποφάσισε να απορρίψει το νεκρό βρέφος σε κάδο σκουπιδιών και ως εκ τούτου, να εμπλέκεται στο αδίκημα της απόκρυψης τοκετού.

 

β) Η προφυλάκιση της μητέρας για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας

 

15. Στις 16.2.2013 η μητέρα του βρέφους συνελήφθη με την κατηγορία της απόκρυψης τοκετού, βάσει των στοιχείων που είχαν ήδη συλλεχθεί. Στις 17.2.2013 η Ιατροδικαστής Δρ. Ελένη Αντωνίου προχώρησε στη νενομισμένη νεκροψία και την ίδια ημέρα έδωσε κατάθεση[4] στο ΤΑΕ Αμμοχώστου σε σχέση με τα ευρήματα της, τα οποία αποτυπώνονται και στο σχετικό έντυπο που περιλαμβάνεται στον Ποινικό Φάκελο.

16. Σύμφωνα με την εν λόγω κατάθεση της Ιατροδικαστή, το περιστατικό έχρηζε περαιτέρω διερεύνησης με τη διενέργεια ιστολογικών εξετάσεων, προκειμένου να διαγνωστεί κατά πόσο το νεογνό γεννήθηκε ζωντανό ή νεκρό.  Για το λόγο αυτό, η Δρ. Αντωνίου έδωσε οδηγίες για τη διενέργεια περαιτέρω εξετάσεων.

17. Κατά την μελέτη του ποινικού φακέλου, με έκπληξη μου διαπίστωσα ότι η Αστυνομία την ίδια μέρα (17.2.2013) προχώρησε σε αίτημα, το οποίο έγινε δεκτό, για προφυλάκιση της μητέρας για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας, αναφέροντας ότι σύμφωνα με την γνωμάτευση της Ιατροδικαστή τεκμαίρεται ότι το νεογνό γεννήθηκε ζωντανό. Το διάταγμα αυτό, μάλιστα, ανανεώθηκε στις 18.2.2013 για 8 ημέρες με το ίδιο αιτιολογικό.

18. Από το περιεχόμενο του φακέλου που έχω στη διάθεση μου, δεν προκύπτει καμία μαρτυρία μέχρι τις 18.2.2013 που να υποστηρίζει τα όσα αναφέρει η Αστυνομία, ότι δηλαδή το βρέφος γεννήθηκε ζωντανό. Αντίθετα, η Ιατροδικαστής είχε καταθέσει ότι δεν μπορούσε να διαγνωστεί αυτό και για το λόγο αυτό διατάχθηκε η διενέργεια των ιστολογικών εξετάσεων.

19. Στη συνέχεια, η Ιατροδικαστής, σε νέα κατάθεση της ημερ. 19.2.2013[5], ανέφερε ότι από την πείρα της πιστεύει ότι το νεογνό γεννήθηκε ζωντανό, γεγονός που θα αποδειχθεί από τις ιστολογικές εξετάσεις. Σημειώνεται ότι η κατάθεση αυτή λήφθηκε δύο ημέρες αφότου η μητέρα είχε προφυλακιστεί για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας και για πρώτη φορά γίνεται λόγος από την αρμόδια Ιατροδικαστή για ζωντανό νεογνό.

20. Ως εκ τούτου, αδυνατώ να αντιληφθώ ποια στοιχεία αξιολογήθηκαν από την Αστυνομία ως τέτοια που να επιβάλλουν την προφυλάκιση της μητέρας για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας στις 17.2.2013, αφού η Ιατροδικαστής είχε ήδη καταθέσει ότι η διάγνωση αν το νεογνό γεννήθηκε ζωντανό θα ήταν εφικτή μετά τις ιστολογικές εξετάσεις. Αντίθετα, θεωρώ ότι μέχρι τη στιγμή εκείνη δεν υπήρχε κανένα στοιχείο ενώπιον της Αστυνομίας που να μπορούσε να στοιχειοθετήσει το αδίκημα της ανθρωποκτονίας, αφού αυτό θα προϋπέθετε τη γέννηση ζωντανού νεογνού.

 

γ) Η διερεύνηση της σχέσης του εργοδότη με την εργαζόμενη-μητέρα

 

21. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο εργοδότης στην αρχική κατάθεση του[6] αρνήθηκε το γεγονός ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με τη μητέρα του βρέφους, δηλώνοντας ότι η σχέση τους ήταν αυστηρά σχέση εργοδότη- εργαζομένου. Στη συνέχεια, ο εργοδότης σε νέα κατάθεση του[7] ανέφερε ότι είχε σεξουαλικές σχέσεις με τη μητέρα χωρίς προφυλάξεις, αφού πρώτα είχε ανευρεθεί το πτώμα του βρέφους στον κάδο απορριμμάτων όπου ο ίδιος φαίνεται να το είχε τοποθετήσει.

22. Στη δεύτερη κατάθεση του εργοδότη, αναφέρεται ότι είχε συνάψει ερωτικό δεσμό με τη εργαζόμενη από το 2010 όταν ήρθε στην Κύπρο για πρώτη φορά. Παρά την πιο πάνω αναφορά, το μέλος της Αστυνομίας που έλαβε την κατάθεση δεν έκρινε σκόπιμο να διευκρινίσει κατά πόσο οι σεξουαλικές σχέσεις συνάφθηκαν με την ελεύθερη βούληση της εργαζόμενης ή αν ήταν προϊόν εκφοβισμού ή βίας, γεγονός το οποίο δεν μπορεί να αποκλειστεί σε μια σχέση εξουσίας, όπως αυτή του εργοδότη και του εργαζομένου και σε ένα απομονωμένο εργασιακό περιβάλλον, όπως ένα αγροτόσπιτο στη Τ..

23. Ειδικότερα, ο εργοδότης δεν ρωτήθηκε κατά πόσο η εργαζόμενη επιθυμούσε να έχει ερωτικό δεσμό μαζί του ούτε διερευνήθηκαν σε βάθος οι λόγοι για τους οποίους εργοδοτούσε την ίδια γυναίκα επί τρία χρόνια. Περαιτέρω, η Αστυνομία δεν κάλεσε τον εργοδότη να δώσει πιθανές εξηγήσεις για το γεγονός ότι η εργαζόμενη του απέκρυψε την εγκυμοσύνη της και δεν αναζήτησε ιατρική βοήθεια.

24. Αντίθετα, από το σύνολο των ερωτήσεων που υποβλήθηκαν τόσο στον εργοδότη όσο και στη μητέρα διαφαίνεται ότι η Αστυνομία θεώρησε δεδομένη την βούληση της εργαζόμενης για τη σύναψη αυτής της σχέσης, παρότι δεν είχε ακόμη ληφθεί κατάθεση από την ίδια λόγω της νοσηλείας της. Μοναδική μέριμνα της Αστυνομίας μέσω των καταθέσεων που λήφθηκαν ήταν να διευκρινίσει κατά πόσο η μητέρα είχε πιεστεί με οποιονδήποτε τρόπο από τον εργοδότη και πατέρα του βρέφους να αποβάλει το παιδί που κυοφορούσε, χωρίς ποτέ να διερωτηθεί κατά πόσο οι σεξουαλικές σχέσεις που εκτυλίχθηκαν στο εργασιακό περιβάλλον και οδήγησαν στην εγκυμοσύνη συνάφθηκαν με ελεύθερη βούληση.

25. Το γεγονός ότι μια εργαζόμενη μετανάστρια, που είναι ευρωπαία υπήκοος με δικαίωμα δωρεάν ιατρικής περίθαλψης, αποφάσισε να αποκρύψει τον τοκετό από τον εργοδότη- πατέρα, σε σημείο που να μην αναζητήσει καμία ιατρική βοήθεια ακόμη και όταν αιμορραγούσε μόνη σε ένα αγροτόσπιτο μετά τον τοκετό,  θα έπρεπε να προβληματίσει έντονα τις διωκτικές αρχές και να οδηγήσει σε μια εις βάθος διερεύνηση των περιστατικών που προηγήθηκαν και ιδιαίτερα της σχέσης της μητέρας με τον εργοδότη της.

26. Ειδικότερα, τα στοιχεία που προέκυψαν από τις ληφθείσες καταθέσεις τόσο του εργοδότη όσο και της μητέρας θα έπρεπε να οδηγήσουν την Αστυνομία σε εύλογες υποψίες όσον αφορά την πιθανότητα η εργαζόμενη να ήταν θύμα εμπορίας προσώπων για εργασιακή ή σεξουαλική εκμετάλλευση, σύμφωνα με τον σχετικό Εγχειρίδιο για τη Διαδικασία Αναγνώρισης Θυμάτων Εμπορίας Προσώπων που έχει εκδώσει το αρμόδιο Γραφείο της Αστυνομίας. Συγκεκριμένα, οι Αστυνομικοί του ΤΑΕ Αμμοχώστου που ανέλαβαν τη διερεύνηση της υπόθεσης θα έπρεπε, μόλις πληροφορήθηκαν την πραγματική σχέση εργοδότη- εργαζόμενης, να ειδοποιήσουν άμεσα το Γραφείο Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων της Αστυνομίας ακόμη και αν είχαν αμφιβολίες κατά πόσο η μητέρα του βρέφους ήταν ή όχι πιθανό θύμα εμπορίας προσώπων. Η ενέργεια αυτή θα οδηγούσε, κατά την άποψη μου, σε καλύτερο χειρισμό της υπόθεσης και σε πληρέστερη διερεύνηση τόσο των συνθηκών που συνδέονται με το περιστατικό όσο και των σχετικών ποινικών αδικημάτων.

 

ΙV. Ο ευρύτερος χειρισμός του περιστατικού – Εμπλοκή άλλων Υπηρεσιών – Εργασιακές συνθήκες για τις γυναίκες μετανάστριες

 

27. Κατά την μελέτη του σχετικού φακέλου, ιδιαίτερη εντύπωση μου προκαλεί το γεγονός ότι δεν υπήρξε εμπλοκή οποιασδήποτε άλλης Υπηρεσίας σχετικά με το περιστατικό.

28. Ειδικότερα, η Αστυνομία ουδέποτε ενημέρωσε το Τμήμα Εργασίας για το διερευνώμενο περιστατικό. Μάλιστα, στην σχετική καταχώρηση [8] στο Ημερολόγια Ενέργειας του ΤΑΕ Αμμοχώστου το αρμόδιο μέλος της Αστυνομίας σημειώνει ότι το Τμήμα Εργασίας δεν ενημερώθηκε αφού το περιστατικό δεν προέκυψε κατά την εργασία της κατηγορούμενης ούτως ώστε να είναι εργατικό θέμα. Επιπλέον, αναφέρεται ότι τις τελευταίες ημέρες πριν τον τοκετό η κατηγορούμενη δεν εργαζόταν αφού, όπως ανέφερε, δεν ένιωθε καλά και ο εργοδότης της έδωσε άδεια να μην εργάζεται.

29. Αδυνατώ να αντιληφθώ πώς η Αστυνομία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το περιστατικό δεν προέκυψε κατά την εργασία, δεδομένου ότι όλα τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν ήταν αποτέλεσμα της ερωτικής σχέσης του εργοδότη και της εργαζόμενης, η οποία σαφώς αναπτύχθηκε στον χώρο εργασίας υπό συνθήκες που δεν διερευνήθηκαν.

30. Πέραν τούτου, οι συνθήκες εργασίας μιας εγκύου δεν προβλημάτισαν καθόλου την Αστυνομία. Ειδικότερα, το γεγονός ότι η εργαζόμενη διέμενε σε αγροτόσπιτο, το οποίο πιθανότατα να μην παρείχε τις βασικές ανέσεις, ενώ εργαζόταν κανονικά μέχρι τρεις ημέρες πριν τον τοκετό, δεν αποτέλεσαν αφορμή για ενημέρωση του αρμόδιου Τμήματος (Επιθεώρηση Εργασίας) ώστε να διερευνηθεί κατά πόσο οι συνθήκες εργασίας ήταν κατάλληλες και σύμφωνες με τη νομοθεσία. Επιπρόσθετα, η Αστυνομία έκρινε αυθαίρετα ότι ο εργοδότης πληρούσε τις υποχρεώσεις του αφού είχε παραχωρήσει άδεια από την εργασία για τρεις ημέρες όταν του ζητήθηκε, λαμβάνοντας και πάλι ως δεδομένο ότι ο εργοδότης δεν είχε αντιληφθεί την τελειόμηνη εγκυμοσύνη της εργαζόμενης του.

31. Περαιτέρω, η Αστυνομία δεν μερίμνησε για την παροχή ψυχολογικής στήριξης στην μητέρα του βρέφους κατά την διάρκεια της κράτησης της. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την σχετική καταχώρηση στο Ημερολόγιο Ενέργειας του ΤΑΕ Αμμοχώστου, αρχικά διευθετήθηκε ραντεβού με Κυβερνητικό ψυχολόγο και ψυχίατρο, αλλά αυτό ακυρώθηκε όταν τα αποτελέσματα των ιστολογικών εξετάσεων κατέδειξαν ότι το βρέφος γεννήθηκε νεκρό. Δηλαδή, η Αστυνομία έκρινε απαραίτητη τη διευθέτηση του συγκεκριμένου ραντεβού αποκλειστικά για τον σκοπό της αξιολόγησης της ψυχολογικής και ψυχιατρικής κατάστασης της μητέρας ως ύποπτης για την θανάτωση του βρέφους της. Προφανώς, οι ανάγκες για ψυχολογική στήριξη μιας μητέρας που μόλις είχε γεννήσει ένα νεκρό βρέφος δεν αξιολογήθηκαν ως ιδιαίτερα σοβαρές από την Αστυνομία.

 

V. Συμπεράσματα – Εισηγήσεις

 

32. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω,  αντικείμενο της διερεύνησης που έγινε από το Γραφείο μου και της παρούσας Έκθεσης δεν είναι η διαπίστωση των συνθηκών θανάτου του βρέφους, καθώς το ζήτημα αυτό εξετάζεται από το αρμόδιο Δικαστήριο. Αντικείμενο της παρέμβασης μου αποτελεί ο χειρισμός της υπόθεσης αυτής από το ΤΑΕ Αμμοχώστου κατά τη διερεύνηση των σχετικών ποινικών αδικημάτων αλλά και η εμπλοκή άλλων Υπηρεσιών.

33. Τόσο τα δεδομένα του ίδιου του περιστατικού όσο και ο χειρισμός του από την Αστυνομία φέρνει στην επιφάνεια, κατά τη γνώμη μου, το καθεστώς σιωπής και αφάνειας που δυστυχώς επικρατεί γύρω από την εργασία των γυναικών – μεταναστριών. Από την εμπειρία του Γραφείου μου στη διερεύνηση παραπόνων στον τομέα της οικιακής και γεωργικής εργασίας, διαφαίνεται ότι η γυναικεία μεταναστευτική εργασία, κοινωνικά απαξιωμένη και αποξενωμένη, είναι το «προνομιακό» πεδίο της επισφαλούς εργασίας και όλων των διακριτικών της γνωρισμάτων: της σκληρής εκμετάλλευσης, της καταπάτησης της εργατικής νομοθεσίας, των εξευτελιστικών όρων εργασίας και των αυθαίρετων εργοδοτικών πρακτικών. Το συγκεκριμένο περιστατικό δεν είναι καθόλου ασύνδετο με το ευρύτερο πλαίσιο κοινωνικών, οικονομικών και έμφυλων συνθηκών που παράγουν και επιτρέπουν παρόμοια περιστατικά, διαμορφώνοντας συνειδήσεις και ανατροφοδοτώντας αντιλήψεις.

34. Ο χειρισμός του περιστατικού από την Αστυνομία και οι παραλείψεις που επισημάνθηκαν συνδέονται και αναδεικνύουν, κατά την άποψη μου, στερεοτυπικές αντιλήψεις που διακατέχουν την κοινωνία μας και κατ’ επέκταση και τα μέλη της Αστυνομίας όσον αφορά το πλαίσιο εργασίας των γυναικών – μεταναστριών και τη θέση τους έναντι του Κύπριου εργοδότη. Δυστυχώς, είναι διαδεδομένη η αντίληψη ότι οι γυναίκες- μετανάστριες, κυρίως από Βαλκανικές χώρες, έρχονται στην Κύπρο με σκοπό να προσφέρουν πρώτιστα σεξουαλικές υπηρεσίες και δευτερευόντως πραγματική εργασία. Άλλωστε, είναι συχνές οι περιπτώσεις που εργοδότες συνάπτουν ερωτικές σχέσεις με το γυναικείο προσωπικό που εργοδοτούν, είτε ως οικιακές βοηθούς είτε ως εργάτριες, χωρίς αυτό να προβληματίζει, πολλές φορές, τις αρμόδιες υπηρεσίες. Οι αντιλήψεις αυτές αποτέλεσαν, κατά τη γνώμη μου, την αιτία που η μητέρα του βρέφους δεν αντιμετωπίστηκε ως πιθανό θύμα εμπορίας προσώπων, αφού ουδέποτε αμφισβητήθηκε από τα μέλη της Αστυνομίας η βούληση της ίδιας για τη σύναψη σεξουαλικών σχέσεων με τον εργοδότη της.  Μελετώντας τον χειρισμό της υπόθεσης αυτής, δεν μπορώ παρά να αναρωτηθώ κατά πόσο η διερεύνηση του περιστατικού θα κινούνταν προς την ίδια κατεύθυνση εάν η μητέρα του βρέφους ήταν Κύπρια.

35. Περαιτέρω, η συγκεκριμένη υπόθεση ανέδειξε την σκληρή πραγματικότητα των συνθηκών εργασίας των γυναικών – μεταναστριών, οι οποίες συχνά αναγκάζονται να εργάζονται με ιδιαίτερα επαχθείς όρους όσον αφορά τα ωράρια, το είδος της εργασίας αλλά και τις συνθήκες διαμονής τους στην Κύπρο. Μέσα σε ένα τόσο απομονωμένο και σκληρό εργασιακό περιβάλλον, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τους λόγους που οι γυναίκες αυτές συχνά δεν αναζητούν ιατρική βοήθεια και δεν έχουν πρόσβαση σε υποστηρικτικές Υπηρεσίες του Κράτους (Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Ψυχολόγους, Ψυχίατρους).

36. Θεωρώ ότι οι παραλείψεις της Αστυνομίας κατά τον χειρισμό της υπόθεσης, όπως έχουν αναλυθεί, υπήρξαν ιδιαίτερα σοβαρές και είχαν ως αποτέλεσμα την επιφανειακή μόνο διερεύνηση μιας πτυχής του περιστατικού, αφήνοντας αδιευκρίνιστες τις πιο σοβαρές πτυχές της υπόθεσης αυτής. Δεδομένου ότι η διερεύνηση της υπόθεσης έχει ήδη ολοκληρωθεί και εκκρεμεί ενώπιον του Γενικού Εισαγγελέα, οποιαδήποτε εισήγηση μου για κάλυψη των παραλείψεων που εντοπίστηκαν καθίσταται, δυστυχώς, ανέφικτη.

37. Ως εκ τούτου, η Έκθεση μου υποβάλλεται στον Αρχηγό Αστυνομίας για προβληματισμό και τις δικές του ενέργειες για αποφυγή παρόμοιων παραλείψεων στο χειρισμό περιπτώσεων στο μέλλον. Πέραν τούτου, εισηγούμαι όπως ενταθούν οι προσπάθειες για πλήρη ενημέρωση των μελών της Αστυνομίας σε θέματα εμπορίας προσώπων και όπως εκδοθεί ενημερωτική εγκύκλιος προς όλα τα μέλη σχετικά με το περιεχόμενο του Εγχειριδίου για τη Διαδικασία Αναγνώρισης Θυμάτων Εμπορίας Προσώπων που έχει εκδώσει το αρμόδιο Γραφείο της Αστυνομίας. Επίσης, κοινοποιώ αντίγραφο της παρούσας Έκθεσης στον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας για ενημέρωση του και τυχόν δικές του ενέργειες στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του.

 

Ελίζα Σαββίδου

Επίτροπος Διοικήσεως και

Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων