Αρ. Φακ.: Α/Π 849/2011
Λευκωσία, 17 Οκτωβρίου 2011
ΕΚΘΕΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΕΤΕΓΓΡΑΦΩΝ
ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ ΦΟΙΤΗΤΩΝ
Τομέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Προϊστάμενος: Άριστος Τσιάρτας
Ερευνούσα λειτουργός: Νάσια Διονυσίου
1. Ασκώντας τις αρμοδιότητές μου, βάσει του περί Επιτρόπου Διοικήσεως Νόμου, εξέτασα παράπονο που μου υπέβαλε ο κ. Γ. Σ., Διευθυντής Σπουδών του Εκπαιδευτικού Οργανισμού Χρ. Κ. Σ., με επιστολή ημερομηνίας 27 Μαΐου 2011, εναντίον του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, σε σχέση με την απόρριψη αριθμού αιτήσεων αλλοδαπών φοιτητών για μετεγγραφή τους σε προγράμματα σπουδών του Οργανισμού, καθώς και στην καθυστέρηση που σημειώθηκε μέχρι την ολοκλήρωση της εξέτασης των αιτήσεων. Στα πλαίσια της διερεύνησης του παραπόνου, ζήτησα και έλαβα τις απόψεις του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης (ΤΑΠΜ) και του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού (ΥΠΠ), καθώς και τα έγγραφα που σχετίζονται τόσο με τη συγκεκριμένη περίπτωση, όσο και με το γενικότερο ζήτημα των μετεγγραφών αλλοδαπών φοιτητών από μία Ιδιωτική Σχολή Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (ΙΣΤΕ) σε άλλη.
2. Με βάση τον περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμο, φοίτηση αλλοδαπών φοιτητών επιτρέπεται εφόσον γίνεται σε εγγεγραμμένο ή αναγνωρισμένο από τη Δημοκρατία δημόσιο ή ιδιωτικό Ίδρυμα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης ή πρόγραμμα σπουδών [1]. Αλλαγή Ιδρύματος ή/και κλάδου σπουδών επιτρέπεται εφόσον ο φοιτητής εξασφαλίσει σχετική άδεια από το Διευθυντή ΤΑΠΜ [2].
3. Κατά τον Οκτώβριο του 2010, ο Εκπαιδευτικός Οργανισμός Σ. υπέβαλε αιτήσεις στο ΤΑΠΜ, για τη μετεγγραφή αλλοδαπών φοιτητών από άλλες ΙΣΤΕ στο Varna Free University Κύπρου, το οποίο, βάσει συμφωνίας δικαιόχρησης (franchise) με το Varna Free University Βουλγαρίας, παρέχει προγράμματα σπουδών του εν λόγω Πανεπιστημίου στην Κύπρο. Με επιστολή, ημερομηνίας 22 Δεκεμβρίου 2010, η Διευθύντρια ΤΑΠΜ, ενημέρωσε τον Οργανισμό ότι για να καταστεί δυνατή η εξέταση των αιτήσεων θα πρέπει να προσκομιστεί επιστολή του ΥΠΠ, με την οποία θα επιβεβαιώνεται ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις του περί Σχολών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νόμου, που αφορούν στην ίδρυση και λειτουργία Ιδιωτικής Σχολής. Με επιστολή, ημερομηνίας 21 Ιανουαρίου 2011, προς τη Διευθύντρια ΤΑΠΜ η Γενική Διευθύντρια ΥΠΠ βεβαιώνει ότι, σύμφωνα με τα στοιχεία που της υποβλήθηκαν, τα προγράμματα σπουδών του Varna Free University Κύπρου πληρούν τις προϋποθέσεις που προνοούνται από τον περί Σχολών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης Νόμο.
4. Άδεια αλλαγής ιδρύματος ή/και κλάδου σπουδών δεν χορηγείται όταν η αίτησή της γίνεται με προφανή τρόπο για να αποφευχθεί η μη ανανέωση ή ανάκληση άδειας διαμονής λόγω (α) μη τήρησης των ορίων και όρων που επιβλήθηκαν στην πρόσβαση σε οικονομικές δραστηριότητες, (β) εγκατάλειψης σπουδών ή μη κανονικής φοίτησης ή μη σημείωσης ικανοποιητικής προόδου στις σπουδές και συγκεκριμένα (i) μη επιτυχούς συμπλήρωσης του προπαιδευτικού ή προπαρασκευαστικού κύκλου ή (ii) μη συμπλήρωσης του κύκλου σπουδών στον καθορισμένο χρόνο, αυξανόμενο κατά το 50% του χρόνου αυτού [3].
5. Η Διεύθυνση Ανώτερης και Ανώτατης Εκπαίδευσης του ΥΠΠ, σε συνεργασία με τους Πρυτάνεις Ιδιωτικών Πανεπιστημίων και Διευθυντές και Ιδιοκτήτες ΙΣΤΕ, κατέληξε σε εγκύκλιο, ημερομηνίας 13 Απριλίου 2010, σε σχέση με το θέμα των μετεγγραφών αλλοδαπών φοιτητών σε Ιδρύματα Ανώτερης και Ανώτατης Εκπαίδευσης, στην οποία προβλέπονται τα ακόλουθα:
«Οι αιτήσεις, κατάλληλα συμπληρωμένες, θα υποβάλλονται από τα Ιδρύματα (ΙΣΤΕ και ΙΠ) στο ΥΠΠ για ακαδημαϊκό έλεγχο. Αφού ελεγχθεί η αίτηση από το ΥΠΠ, θα προωθείται στο ΤΑΠΜ για την τελική έγκριση ή απόρριψη (…)
Κριτήρια που θα ακολουθούνται για τις μετεγγραφές:
(…) β. Αίτηση μετεγγραφής αλλοδαπού φοιτητή θα εξετάζεται μόνο εάν ο φοιτητής έχει ολοκληρώσει με επιτυχία το 50% των μαθημάτων ενός τουλάχιστον ακαδημαϊκού εξαμήνου φοίτησης.
(…) ε. Φοιτητής που αποτυγχάνει στο δεύτερο ακαδημαϊκό εξάμηνο του προπαρασκευαστικού έτους σπουδών θα πρέπει να διαγράφεται από το Μητρώο της Σχολής και να εγκαταλείπει την Κύπρο.
(…)η. Το ΥΠΠ θα εξετάζει ειδικές περιπτώσεις χωριστά.
(…)»
Στην εγκύκλιο αναφέρονται τα έγγραφα που θα πρέπει να προσκομίζονται κατά την υποβολή της αίτησης, τα οποία είναι το συμπληρωμένο έντυπο της σχετικής αίτησης, αντίγραφο κατάστασης αναλυτικής βαθμολογίας του φοιτητή, επιστολή αποδοχής του φοιτητή από το εκπαιδευτικό ίδρυμα στο οποίο θα εγγραφεί, αντίγραφο της τελευταίας άδειας παραμονής του, φωτοτυπία της σελίδας του διαβατηρίου του με την άδεια θεώρησης εισόδου του για την πρώτη άφιξή του στην Κύπρο και βεβαίωση από το ίδρυμα στο οποίο φοιτούσε ότι δεν υπάρχουν οποιεσδήποτε οικονομικές εκκρεμότητες του φοιτητή προς εκείνο.
6. Δεδομένου ότι η εν λόγω εγκύκλιος δεν προβλέπει για τις μετεγγραφές φοιτητών σε προγράμματα σπουδών που παρέχονται με τη μέθοδο της δικαιόχρησης (franchise), σε επιστολή της, ημερομηνίας 26 Νοεμβρίου 2011, προς το Γενικό Διευθυντή Υπουργείου Εσωτερικών και τη Διευθύντρια ΤΑΠΜ, η Γενική Διευθύντρια ΥΠΠ αναφέρει τα ακόλουθα:
«Με βάση τον περί Σχολών Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (Τροποποιητικό) Νόμο του 2010, που ψηφίστηκε πρόσφατα, παρέχεται σε κάθε ΙΣΤΕ η δυνατότητα να απονέμει η ίδια τίτλους σπουδών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.), ή να παρέχει τη δυνατότητα σε εκπαιδευτικά ιδρύματα κρατών μελών της Ε.Ε. να απονέμουν αυτά τους δικούς τους τίτλους στη Δημοκρατία. Οι συνεργασίες των ΙΣΤΕ με εκπαιδευτικά ιδρύματα κρατών μελών της Ε.Ε. για να θεωρούνται νόμιμες από τις αρμόδιες αρχές της Δημοκρατίας πρέπει να πληρούν ορισμένες προϋποθέσεις. Πιο συγκεκριμένα, το εκπαιδευτικό ίδρυμα κράτους μέλους που προβαίνει σε συνεργασία με Ιδιωτική Σχολή στην Κύπρο πρέπει να είναι εξουσιοδοτημένο να παρέχει προγράμματα και να χορηγεί τίτλους σπουδών, με τη μέθοδο της δικαιόχρησης (Fracnhise) ή αξιολόγησης πιστοποίησης (Validation), σε άλλο κράτος μέλος. Επιπρόσθετα, τα συγκεκριμένα προγράμματα κράτους μέλους και οι τίτλοι σπουδών, στους οποίους καταλήγουν, να είναι ίδιοι με εκείνους που χορηγούνται από το Ίδρυμα στην έδρα τους. Στην περίπτωση, δε, που ο προσφερόμενος τίτλος σπουδών είναι επαγγελματικός θα πρέπει να κατοχυρώνει τα ίδια δικαιώματα στον κάτοχό του με αυτά που θα είχε, αν αποκτούσε τον τίτλο στην έδρα του ιδρύματος.
Το ΥΠΠ, με βάση το Νόμο και τις ευρωπαϊκές οδηγίες, δεν έχει αρμοδιότητα ελέγχου της ποιότητας και της δομής των συγκεκριμένων προγραμμάτων σπουδών και, επομένως, της έγκρισης προσφοράς τους. Επισημαίνεται ακόμη ότι η αναγνώριση τέτοιων τίτλων σπουδών βασίζεται στην ικανοποίηση των ποιο πάνω κριτηρίων και δεν συνεπάγεται αυτόματη αναγνώρισή τους από τις αρμόδιες αρχές της Δημοκρατίας.
Με βάση τα πιο πάνω, το ΥΠΠ δεν μπορεί να ασκήσει έλεγχο στις εγγραφές και μετεγγραφές (αξιολόγηση και σύσταση) αλλοδαπών φοιτητών που ενδιαφέρονται να φοιτήσουν σε τέτοια προγράμματα, αφού τα προγράμματα αυτά εντάσσονται στο εκπαιδευτικό σύστημα άλλων κρατών μελών.
Το ΥΠΠ είναι, βέβαια, στη διάθεσή σας, σε περίπτωση που το Τμήμα σας χρειάζεται βοήθεια υπό τη μορφή «σύστασης» ώστε να διασφαλίζεται η γνησιότητα και η ισοδυναμία των ακαδημαϊκών πιστοποιητικών.»
7. Με επιστολή, ημερομηνίας 26 Ιανουαρίου 2011, η Διευθύντρια ΤΑΠΜ ενημέρωσε τον Εκπαιδευτικό Οργανισμό Σαβεριάδη, ότι για να καταστεί δυνατή η περαιτέρω εξέταση των αιτήσεων που είχαν υποβληθεί θα έπρεπε να προσκομιστεί επιστολή αποδοχής των αλλοδαπών από το Varna Free University Βουλγαρίας, όπως και έγινε.
8. Στις 16 Μαρτίου 2011, η Γενική Διευθύντρια ΥΠΠ, με επιστολή της προς το ΤΑΠΜ και σε συνέχεια της επιστολής της, ημερομηνίας 26 Νοεμβρίου 2010, έδωσε «σύσταση» σε σχέση με τις αιτήσεις για μετεγγραφές αλλοδαπών φοιτητών στο Varna Free University. Συγκεκριμένα, συνέστησε για μετεγγραφή τους αλλοδαπούς φοιτητές με κριτήριο την ικανοποιητική τους επίδοση και δεν συνέστησε όσους δεν είχαν συμπληρώσει με επιτυχία το 50% τουλάχιστο των μαθημάτων ενός ακαδημαϊκού εξαμήνου. Από τον κατάλογο που επισυνάφθηκε, προκύπτει ότι από τις 25 αιτήσεις οι 3 συστάθηκαν, ενώ σε 20 σημειώθηκε ότι δεν είχε υποβληθεί βεβαίωση ότι δεν υπήρχαν οικονομικές εκκρεμότητες σε άλλη Σχολή και 6 από αυτές τις 20 ότι ο φοιτητής δεν είχε συμπληρώσει με επιτυχία το 50% των μαθημάτων τουλάχιστον ενός εξαμήνου. Οι άλλες 2 αιτήσεις θεωρήθηκαν πως δεν ήταν πλήρεις, αφού δεν επισυνάφθηκαν όλοι οι τίτλοι σπουδών.
9. Εν τέλει, το ΤΑΠΜ, στις 12 Μαΐου 2011, απέρριψε 9 από τις 25 αιτήσεις, με την αιτιολογία ότι οι αλλοδαποί δεν ολοκλήρωσαν με επιτυχία το 50% των μαθημάτων τουλάχιστον ενός εξαμήνου.
10. Ο δικηγόρος του Εκπαιδευτικού Οργανισμού Σ., με επιστολή ημερομηνίας 19 Μαΐου 2011, προς τη Διευθύντρια ΤΑΠΜ, υποστήριξε ότι υπάρχει παράβαση της νομοθεσίας σε σχέση με την τηρούμενη διαδικασία. Επιφυλάξεις σε σχέση με την ορθότητα της διαδικασίας που ακολουθήθηκε και τα κριτήρια που εφαρμόστηκαν εξέφρασα κι εγώ, με επιστολή μου ημερομηνίας 1ης Ιουνίου 2011, προς τη Διευθύντρια ΤΑΠΜ.
11. Δεδομένων των πιο πάνω, η Διευθύντρια ΥΠΠ, με επιστολή ημερομηνίας 8 Ιουνίου 2011, ζήτησε τη γνωμάτευση της Νομικής Υπηρεσίας ως προς το κατά πόσο η πρακτική που ακολουθείται στις περιπτώσεις φοιτητών των προγραμμάτων σπουδών των ΙΣΤΕ μπορεί να έχει εφαρμογή και σε αλλοδαπούς φοιτητές που επιθυμούν να εγγραφούν ή να μετεγγραφούν σε αξιολογημένα προγράμματα σπουδών άλλων κρατών μελών, τα οποία προσφέρονται με τη μέθοδο της δικαιόχρησης (Franchise) ή αξιολόγησης – πιστοποίησης (Validation) σε ΙΣΤΕ της Κύπρου.
12. Στη σχετική γνωμάτευση του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας, ημερομηνίας 19 Αυγούστου 2011, επισημαίνεται εξαρχής ότι, η διαδικασία που ακολουθείται για την εξέταση των αιτήσεων είναι προβληματική. Τα κύρια σημεία της γνωμάτευσης είναι τα ακόλουθα:
- Οι μοναδικές νομοθετικές ή/και κανονιστικές διατάξεις που διέπουν τη μετεγγραφή αλλοδαπού φοιτητή είναι αυτές του άρθρου 18Ν του περί Αλλοδαπών και Μεταναστεύσεως Νόμων. Η εγκύκλιος του ΥΠΠ, ημερομηνίας 13.4.2010 δεν αποτελεί κανονιστική διοικητική πράξη και ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να περιέχει κανόνες δικαίου.
- Το άρθρο 18Ν(4) του Νόμου παρέχει αρμοδιότητα στο Διευθυντή ΤΑΠΜ για να αποφασίζει επί των αιτήσεων μετεγγραφής αλλοδαπών φοιτητών και καθορίζει τα κριτήρια που ο εν λόγω Διευθυντής πρέπει να εφαρμόζει.
- Δεδομένου ότι στο Νόμο γίνεται αναφορά σε ακαδημαϊκά κριτήρια, ο Διευθυντής ΤΑΠΜ έχει τη δυνατότητα να συμβουλεύεται το ΥΠΠ. Ωστόσο, από την εγκύκλιο της 13.4.2010 προκύπτει ότι ο ρόλος που διαδραματίζει σήμερα το ΥΠΠ κατά την εξέταση των αιτήσεων είναι ευρύτερος από το συμβουλευτικό ρόλο που θα ήταν θεμιτό να διαδραματίζει για την εξέταση των ακαδημαϊκών κριτηρίων του Νόμου. Ο ρόλος αυτός στερείται νομικής βάσης και συγκρούεται με τις διατάξεις του άρθρου 18Ν(4) και (5) του Νόμου.
- Εν πρώτοις, προκύπτει από την πιο πάνω αναφερόμενη εγκύκλιο ότι οι αιτήσεις για μετεγγραφή, αντί να υποβάλλονται στο Διευθυντή ΤΑΠΜ, όπως προβλέπει ο Νόμος, υποβάλλονται στο ΥΠΠ, βάσει τυποποιημένου εντύπου του τελευταίου και συνοδευόμενες, κατ’ απαίτηση του ΥΠΠ, από έγγραφα που δεν έχουν καμιά σχέση με το συμβουλευτικό ρόλο που νόμιμα θα μπορούσε να έχει το ΥΠΠ και που δεν φαίνεται να έχουν οποιαδήποτε σχέση με τα κριτήρια του Νόμου για τα οποία το ΥΠΠ θα μπορούσε να συμβουλεύσει το Διευθυντή ΤΑΠΜ. Τα δε κριτήρια που εφαρμόζει το ΥΠΠ για παροχή θετικής ή αρνητικής σύστασης αναφορικά με τις αιτήσεις που εξετάζει, δεν συνάδουν με τις πρόνοιες του άρθρου 18Ν(4) και (5) του Νόμου, πλην του κριτηρίου (ε). Επιπρόσθετο πρόβλημα εντοπίζεται δε στο γεγονός ότι το κριτήριο που προβλέπεται στο άρθρο 18Ν(5)(β)(ιι) του Νόμου δεν φαίνεται να καλύπτεται από την εγκύκλιο.
- Υπό το φως των παραπάνω, η διαδικασία εξέτασης των αιτήσεων μετεγγραφής αλλοδαπών φοιτητών πρέπει να τροποποιηθεί. Οι αιτήσεις αυτές πρέπει να υποβάλλονται στο Διευθυντή ΤΑΠΜ, ο οποίος θα μπορεί στη συνέχεια να συμβουλεύεται το ΥΠΠ, περιοριστικά, όμως, σε σχέση με τα κριτήρια που προβλέπει ο Νόμος.
- Η ίδια διαδικασία και τα ίδια κριτήρια θα πρέπει να ισχύουν και για την αξιολόγηση αιτήσεων μετεγγραφών σε αξιολογημένα προγράμματα σπουδών άλλων κρατών μελών τα οποία προσφέρονται στην Κύπρο με σύστημα της δικαιόχρησης ή της πιστοποίησης.
13. Προς συμμόρφωση με την πιο πάνω Γνωμάτευση, η Διευθύντρια ΤΑΠΜ, με επιστολή της ημερομηνίας 8 Σεπτεμβρίου 2011, ενημέρωσε τους Πρυτάνεις Ιδιωτικών Πανεπιστημίων και τους Διευθυντές ΙΣΤΕ ότι οι αιτήσεις, τόσο για εγγραφές, όσο και για μετεγγραφές αλλοδαπών φοιτητών θα πρέπει να υποβάλλονται στο ΤΑΠΜ και όχι στο ΥΠΠ. Για τις μετεγγραφές, ειδικότερα, απαιτείται η υποβολή νέου εντύπου αίτησης και η επισύναψη αντιγράφου κατάστασης αναλυτικής βαθμολογίας, επιστολής αποδοχής του αλλοδαπού φοιτητή από το εκπαιδευτικό ίδρυμα στο οποίο θα μετεγγραφεί με στοιχεία ως προς το πρόγραμμα που θα ακολουθήσει και τη διάρκειά του, αντιγράφου της τελευταίας άδειας παραμονής του και φωτοτυπίας της σελίδας του διαβατηρίου του στο οποίο φαίνεται η εξασφαλισθείσα θεώρηση εισόδου για την πρώτη άφιξή του στην Κύπρο.
14. Από το σύνολο όσων έχουν αναπτυχθεί παραπάνω συνάγεται ότι η διαδικασία και τα κριτήρια μετεγγραφών αλλοδαπών φοιτητών, που συμφωνήθηκε μεταξύ ΥΠΠ και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και διαλαμβανόταν σε σχετική εγκύκλιο του ΥΠΠ, δεν είχε νομικό έρεισμα και για το λόγο αυτό, εξ αφορμής της ανακίνησης του θέματος από τον παραπονούμενο, έχει πια εγκαταλειφθεί. Εντούτοις, παρά τη συμμόρφωση των δύο εμπλεκόμενων Αρχών στη σχετική Γνωμάτευση της Νομικής Υπηρεσίας και άρα την αποκατάσταση της νομιμότητας, πρέπει να επισημανθεί ότι οι απορρίψεις αιτήσεων μετεγγραφής αλλοδαπών φοιτητών, οι οποίες στηρίχθηκαν σε κριτήρια που δεν προβλέπονται από το άρθρο 18Ν του περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμου, δεν πληρούν τις νόμιμες προϋποθέσεις έκδοσής τους και άρα αντίκεινται προς το νόμο και άρα πάσχουν. Συνακόλουθα και οι αποφάσεις για μη ανανέωση της άδειας παραμονής των αλλοδαπών φοιτητών είναι προβληματικές και συνεπώς, ιδίως εφόσον υποβληθεί σχετικό αίτημα από τους επηρεαζόμενους φοιτητές, το αρμόδιο Τμήμα, δηλαδή το ΤΑΠΜ, θα πρέπει να μελετήσει το ενδεχόμενο επανεξέτασής τους.
15. Ειδικότερα, σε σχέση με τις εννέα απορριφθείσες αιτήσεις, στις οποίες αφορά το παρόν παράπονο, έχω τη γνώμη ότι αυτές θα πρέπει να επαναξιολογηθούν, στα πλαίσια της νέας διαδικασίας, χωρίς στο μεταξύ να ληφθούν οποιαδήποτε μέτρα εναντίον των εμπλεκόμενων φοιτητών στη βάση του γεγονότος ότι το καθεστώς παραμονή τους στην Κύπρο παραμένει αρρύθμιστο. Αυτή είναι και η εισήγηση που υποβάλλω προς τη Διευθύντρια ΤΑΠΜ.
Ελίζα Σαββίδου
Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Υποσημειώσεις και Παραπομπές:
