16.12.2011 – Έκθεση του Εθνικού Μηχανισμού Πρόληψης των Βασανιστηρίων αναφορικά με την επίσκεψη που διενεργήθηκε στα Αστυνομικά Κρατητήρια Λακατάμειας στις 19 Οκτωβρίου 2011

 

Αρ. Φακ: ΕΜΠ 2.06

Λευκωσία, 16 Δεκεμβρίου 2011

 

 

Ι. Διενέργεια επίσκεψης

 

1. Σύμφωνα με τα άρθρα 4 και 5 του Ν. 2(ΙΙΙ)/2009, με τον οποίο η Κύπρος κύρωσε το Προαιρετικό Πρωτόκολλο στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά των Βασανιστηρίων και άλλων μορφών Σκληρής, Απάνθρωπης ή Εξευτελιστικής Μεταχείρισης, ο Επίτροπος Διοικήσεως έχει την αρμοδιότητα να διενεργεί ελεύθερα και σε τακτά χρονικά διαστήματα επισκέψεις σε χώρους όπου άτομα στερούνται ή πιθανόν να στερούνται της ελευθερίας τους.

2. Η διενέργεια της επίσκεψης στα Αστυνομικά Κρατητήρια Λακατάμειας τη δεδομένη χρονική στιγμή κρίθηκε εξαιρετικά σημαντική λόγω του πρόσφατου θανάτου ενός εκ των κρατουμένων στον εν λόγω χώρο. Όμως, η επίσκεψη στον συγκεκριμένο χώρο δεν είχε ως σκοπό τη διερεύνηση των συνθηκών του θανάτου, καθώς το συγκεκριμένο περιστατικό αποτελεί ήδη αντικείμενο πειθαρχικής και ποινικής έρευνας από τις αρμόδιες αρχές. Παρόλα αυτά, κρίθηκε απαραίτητη η επίσκεψη Λειτουργών του Γραφείου μου στα πλαίσια των αρμοδιοτήτων του Εθνικού Μηχανισμού Πρόληψης των Βασανιστηρίων για τη διαπίστωση των γενικότερων συνθηκών κράτησης και διασφάλισης των δικαιωμάτων των κρατουμένων.

3. Στο πλαίσιο αυτό, διενεργήθηκε επίσκεψη Λειτουργού του Γραφείου Επιτρόπου Διοικήσεως στα Αστυνομικά Κρατητήρια Λακατάμειας στις 19 Οκτωβρίου 2011.

4. Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, η Λειτουργός του Γραφείου μου επιθεώρησε τους χώρους του κρατητηρίου και τους φακέλους των κρατουμένων, συνομίλησε με τον Υπεύθυνο του χώρου κράτησης Υπαστυνόμο κ. Οικονομίδη και είχε εμπιστευτικές συνεντεύξεις με 9 από τα 30 άτομα που κρατούνταν στο χώρο τη συγκεκριμένη ημέρα. Κατά την επίσκεψη, κρίθηκε σκόπιμο όπως οι συνεντεύξεις περιοριστούν μόνο σε άτομα που κρατούνται στη βάση διαταγμάτων κράτησης και απέλασης και να μην επεκταθούν στους ποινικούς κρατούμενους, των οποίων η κράτηση διαπιστώθηκε ότι είναι συνήθως ολιγοήμερη.

 

ΙΙ. Συνεργασία με τον Υπεύθυνο και το προσωπικό του χώρου κράτησης

 

5. Κατά την επίσκεψη παρατηρήθηκε εποικοδομητικό πνεύμα συνεργασίας τόσο από τον Υπεύθυνο του χώρου κράτησης Υπαστυνόμο κ. Οικονομίδη όσο και από τα μέλη του προσωπικού που εργάζονταν τη συγκεκριμένη ημέρα στον χώρο.  Συγκεκριμένα, επιτράπηκε στη Λειτουργό η πρόσβαση σε όλους τους χώρους των κρατητηρίων και σε όλα τα έγγραφα που τηρούνται εντός του χώρου (φάκελοι κρατουμένων, ημερολόγιο σταθμού κλπ), σύμφωνα με τις πρόνοιες του άρθρου 5 του Ν. 2(ΙΙΙ)/2009. Επιπλέον, τόσο ο Υπεύθυνος του χώρου όσο και το προσωπικό είχαν επαρκή γνώση των αρμοδιοτήτων του Εθνικού Μηχανισμού Πρόληψης των Βασανιστηρίων.

6. Ως εκ τούτου, εκφράζω την ικανοποίηση μου για τη στενή συνεργασία που επιτεύχθηκε και προσβλέπω στη συνέχιση της.

 

ΙΙΙ. Υλικές συνθήκες κράτησης

 

7. Στις 19 Οκτωβρίου 2011, ημέρα διενέργειας της επίσκεψης του Εθνικού Μηχανισμού Πρόληψης, στα Αστυνομικά Κρατητήρια της Λακατάμειας κρατούνταν συνολικά 30 άτομα, εκ των οποίων τα 24 άτομα στη βάση διαταγμάτων κράτησης και απέλασης που είχαν εκδοθεί από την αρμόδια Διευθύντρια του Τμ. Αλλοδαπών& Μετανάστευσης και τα υπόλοιπα 6 άτομα ως ποινικοί κρατούμενοι. Η επίσημη συνολική χωρητικότητα των κρατητηρίων είναι 38 άτομα, ενώ η σύνθεση του πληθυσμού όσον αφορά τους υπό απέλαση κρατούμενους παρουσιάζει ποικιλομορφία όσον αφορά την εθνική καταγωγή των κρατουμένων. Ειδικότερα, κατά την ημέρα της επίσκεψης  η σύνθεση των κρατουμένων βάσει διατάγματος κράτησης και απέλασης είχε ως εξής: 6 κρατούμενοι από το Ιράν, 5 από το Πακιστάν, 2 από τη Συρία, 2 από την Ινδία, 1 από τη Βουλγαρία, 1 από την Αρμενία, 1 από τo Μπαγκλαντές,  1 από το Ιράκ, 1 από τον Λίβανο, 1 από τη Σρι Λάνκα, 1 από τις Φιλιππίνες, 1 από το Καμερούν και 1 από τη Νιγηρία. Όσον αφορά την σύνθεση των ποινικών κρατουμένων είχε ως εξής: 2 από Κύπρο, 2 από τη Βουλγαρία και 2 από τη Ρουμανία.

8. Ο κατ’ εξοχήν χώρος κράτησης αποτελείται από δύο πτέρυγες, οι οποίες διαμορφώθηκαν αρχικά για την κράτηση αντρών και γυναικών ποινικών κρατουμένων αλλά σήμερα χρησιμοποιούνται για το διαχωρισμό των κρατουμένων υπό απέλαση και των ποινικών κρατουμένων. Συγκεκριμένα, η μια πτέρυγα, όπου κρατούνται άτομα υπό απέλαση, αποτελείται από 25 ατομικά κελιά ενώ η δεύτερη πτέρυγα αποτελείται από 13 ατομικά κελιά εκ των οποίων τα 9 χρησιμοποιούνται για τους ποινικούς κρατούμενους και τα υπόλοιπα 4 προορίζονται για κράτηση ανηλίκων.

9. Διαπιστώθηκε ότι όλα τα ατομικά κελιά διαθέτουν ικανοποιητικό μέγεθος για εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών κράτησης καθώς και τους απαραίτητους χώρους υγιεινής (τουαλέτα, ντουζ, νιπτήρας) εντός των κελιών, όπως συστήνει η αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή Πρόληψης των Βασανιστηρίων [1].  Επιπλέον, εντός των κελιών υπήρχε κρεβάτι με σεντόνια και κουβέρτα καθώς και τραπέζι, όλα αντιβανδαλικού τύπου. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι εντός του χώρου κράτησης υπάρχει ειδικά διαμορφωμένος χώρος για τη διενέργεια επισκέψεων από τους κρατούμενους, γεγονός που χαιρετίζω. Περαιτέρω, η σίτιση των κρατουμένων διαφάνηκε να είναι ικανοποιητική και δεν εκφράστηκε κανένα παράπονο από τους κρατούμενους κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων σε σχέση με το θέμα αυτό.

10. Όσον αφορά την παροχή μέσων για σωματικό καθαρισμό (π.χ χαρτί υγείας, σαπούνι, σαμπουάν), διαπιστώθηκε ότι η πρακτική που ακολουθείται είναι να δίνεται μικρή ποσότητα των απαραίτητων ειδών στους κρατούμενους από το προσωπικό του χώρου σε τακτική βάση. Όπως αναφέρθηκε από τον Υπεύθυνο του Κρατητηρίου, η Αστυνομική Διάταξη 5/3, που εφαρμόζεται εντός όλων των Κρατητηρίων, δεν διευκρινίζει κατά πόσο αποτελεί υποχρέωση του Υπεύθυνου του χώρου να προμηθεύει στους κρατούμενους τα συγκεκριμένα είδη, κυρίως σαπούνι και σαμπουάν.

11. Στο σημείο αυτό κρίνω χρήσιμο να αναφέρω ότι, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα που πρέπει να τηρούν οι χώροι κράτησης [2], στους κρατούμενους θα πρέπει να παραχωρούνται χώροι υγιεινής σε αξιοπρεπείς συνθήκες καθώς και μέσα για τον σωματικό καθαρισμό τους, όπως χαρτί υγείας, σαπούνι και σαμπουάν.

12. Από τις δύο επισκέψεις που έχω διενεργήσει μέχρι σήμερα σε Αστυνομικούς χώρους κράτησης, διαπιστώνω ότι η πρακτική που εφαρμόζεται κάθε φορά σε σχέση με την παροχή των ειδών αυτών αποφασίζεται από τον Υπεύθυνο του χώρου και ως εκ τούτου, είναι διαφορετική σε κάθε χώρο κράτησης. Για το λόγο αυτό, αποτελεί εισήγηση μου όπως η παροχή συγκεκριμένων ειδών, όπως χαρτί υγείας, σαπούνι και σαμπουάν, τύχει άμεσης ρύθμισης από τον Αρχηγό Αστυνομίας, ώστε να προνοείται ξεκάθαρα η προμήθεια των ως άνω ειδών εντός του χώρου κράτησης, με τρόπο που να είναι διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή για τους κρατούμενους. Άλλωστε, μια τέτοια πρόνοια έχει ήδη περιληφθεί στο άρθρο 4 παρ.3 και 4 των Περί Χώρων Κράτησης Απαγορευμένων Μεταναστών Κανονισμών, που ψηφίστηκαν πρόσφατα από την Βουλή των Αντιπροσώπων.

13. Κατά την επιθεώρηση των κελιών, διαπιστώθηκε ότι αυτά διαθέτουν φυσικό φως χωρίς όμως να υπάρχει πρόνοια για τον φυσικό αερισμό του χώρου. Συγκεκριμένα, κανένα κελί δεν διαθέτει παράθυρο ούτε οποιοδήποτε άλλο άνοιγμα που να επιτρέπει την είσοδο φρέσκου αέρα στον χώρο. Ως αποτέλεσμα της έλλειψης αυτής, ο αερισμός του χώρου γίνεται συνεχώς με τεχνητά μέσα. Σύμφωνα με τους Κανονισμούς Μεταχείρισης Κρατουμένων [3] που υιοθετήθηκαν από τα Ηνωμένα Έθνη καθώς και τα πρότυπα που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων [4], οι χώροι κράτησης θα πρέπει να είναι κατασκευασμένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτρέπουν την είσοδο φυσικού φωτός και αέρα, ως βασικό στοιχείο εξασφάλισης αξιοπρεπών και υγιεινών συνθηκών κράτησης.

14. Η έλλειψη αυτή είναι εξαιρετικά σοβαρή καθώς επηρεάζει άμεσα και καταλυτικά την υγεία των κρατουμένων, αρκετοί εκ των οποίων κρατούνται για σκοπούς απέλασης για διάστημα πέραν των 6 μηνών. Ως εκ τούτου, έχω την άποψη ότι η ως άνω έλλειψη θα πρέπει να αποκατασταθεί άμεσα με την προσθήκη παραθύρου σε κάθε κελί, με τρόπο ώστε να εξασφαλίζει τον φυσικό αερισμό του χώρου. Σε περίπτωση που τα Αστυνομικά Κρατητήρια Λακατάμειας παραμείνουν στην σημερινή τους κατάσταση, δεν μπορούν να κριθούν συμβατά με τα διεθνή πρότυπα για κράτηση οποιουδήποτε κρατούμενου (ποινικού ή μη) και φοβούμαι ότι η Κύπρος θα κινδυνεύει να εκτεθεί διεθνώς.

15. Περαιτέρω, διαπιστώθηκε ότι ο χώρος των κρατητηρίων δεν διαθέτει εξωτερικό χώρο άσκησης, με αποτέλεσμα οι κρατούμενοι να παραμένουν καθ’ όλη τη διάρκεια της κράτησης τους κλεισμένοι και απομονωμένοι στο κελί τους χωρίς καμία επαφή με τον έξω κόσμο, το φυσικό φως και τον καθαρό αέρα. Κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων, παρατηρήθηκε ότι υπάρχουν κρατούμενοι που βρίσκονται υπό κράτηση για διάστημα πέραν των 6 μηνών και οι συνέπειες της έλλειψης εξωτερικής άσκησης και κυρίως έκθεσης στον ήλιο είναι ήδη εμφανείς (αλλαγή χρώματος στο δέρμα).

16. Το γεγονός αυτό καθιστά τον χώρο των κρατητηρίων ακατάλληλο για κράτηση ατόμων, όπως έχει επισημάνει επανειλημμένως η αρμόδια Επιτροπή Πρόληψης των Βασανιστηρίων [5]. Και τούτο επειδή, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα για τα δικαιώματα των ατόμων που τελούν υπό κράτηση, κάθε κρατούμενος έχει το δικαίωμα για τουλάχιστον μια ώρα άσκηση σε εξωτερικό χώρο καθημερινά [6]. Η έλλειψη ενός τέτοιου χώρου καθιστά ανέφικτη την άσκηση του δικαιώματος αυτού, που είναι καθοριστική για τη διατήρηση της καλής υγείας των κρατουμένων.

17. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι εντός του χώρου κράτησης δεν παρέχεται κανένα μέσο ψυχαγωγίας ή έστω ενασχόλησης. Αντίθετα, ο χώρος που διαμορφώθηκε ως χώρος ψυχαγωγίας παραμένει σχεδόν κενός, με μοναδική προσθήκη ένα τραπέζι με κάποια καθίσματα. Ουσιαστικά, οι κρατούμενοι στο χώρο αυτό δεν έχουν κανένα μέσο για να απασχοληθούν δημιουργικά για κάποιες ώρες εκτός των κελιών τους. Αντίθετα, από τις συνεντεύξεις με τους κρατούμενους αλλά και από την επικοινωνία με τον Υπεύθυνο του χώρου, προκύπτει ότι οι κρατούμενοι παραμένουν σχεδόν όλη τη μέρα κλειδωμένοι εντός των ατομικών τους κελιών χωρίς καμία επαφή με άλλους κρατούμενος και χωρίς καμία απασχόληση. Όπως πληροφορήθηκα, επιτρέπεται η έξοδος από το ατομικό κελί κατά ομάδες και η μετακίνηση εντός της πτέρυγας κράτησης μόνο για μία ώρα εντός της ημέρας.

18. Η αρμόδια Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων έχει κατ’ επανάληψη τονίσει ότι οι χώροι κράτησης μεταναστών υπό απέλαση θα πρέπει να παρέχουν επαρκή μέσα ψυχαγωγίας, όπως ραδιόφωνο/τηλεόραση, εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία και άλλα [7]. Γενικότερα, αποτελεί θέση της ως άνω Επιτροπής ότι οι χώροι κράτησης ατόμων υπό απέλαση θα πρέπει να είναι διαρρυθμισμένοι με τέτοιο τρόπο ώστε να μην προσομοιάζουν με χώρους έκτισης ποινής και γενικότερα χώρους κράτησης για ποινικούς λόγους, αφού τα άτομα αυτά κρατούνται αποκλειστικά για σκοπούς απέλασης.

 

IV. Άσκηση δικαιωμάτων – Μεταχείριση κρατουμένων

 

19. Η επίσκεψη σε χώρους κράτησης, βάσει των αρμοδιοτήτων μου ως Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης των Βασανιστηρίων, δεν σκοπεύει μόνο στην καταγραφή των υλικών συνθηκών που επικρατούν αλλά και στην διαπίστωση του επιπέδου εξασφάλισης των δικαιωμάτων των κρατουμένων που προβλέπονται από την εθνική νομοθεσία και τις διεθνείς συμβάσεις που έχει υπογράψει η Κύπρος. Η πληροφόρηση των κρατουμένων για το σύνολο των δικαιωμάτων τους αποτελεί βασική προϋπόθεση για την άσκηση τους, καθώς είναι εντελώς ανέφικτη η άσκηση οποιουδήποτε δικαιώματος εάν ο κρατούμενος δεν γνωρίζει ότι είναι φορέας του δικαιώματος αυτού.

20. Σύμφωνα με το Ν. 163(Ι)/2005 καθώς και με τα διεθνή πρότυπα, θα πρέπει να εξασφαλίζεται η αποτελεσματική άσκηση ενός minimum δικαιωμάτων που αποτελείται από το εξής τρίπτυχο:

• δικαίωμα επικοινωνίας για ενημέρωση τρίτου προσώπου για την έναρξη     της κράτησης
• δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο
• δικαίωμα πρόσβασης σε ιατρό

21. Κατά την επίσκεψη στο χώρο, συζητήθηκαν τα ως άνω θέματα τόσο με τους κρατούμενους όσο και με τον Υπεύθυνο του χώρου, ενώ επιθεωρήθηκαν οι σχετικοί φάκελοι των κρατουμένων.

22. Από το περιεχόμενο των φακέλων, προέκυψε ότι κατά την έναρξη της κράτησης παραδίδεται στους κρατούμενους έντυπο σε κατανοητή γλώσσα για τους ίδιους, στο οποίο περιγράφονται τα ως άνω δικαιώματα και υπογράφεται από τον κρατούμενο. Όπως έχω αναφέρει η πληροφόρηση για τα δικαιώματα των κρατουμένων αποτελεί βασική προϋπόθεση για την άσκηση τους και για το λόγο αυτό κρίνω ως εξαιρετικά σημαντική την συνέχιση της πρακτικής για γραπτή πληροφόρηση των κρατουμένων για τα δικαιώματα τους σε γλώσσα κατανοητή για τους ίδιους.

23. Θα πρέπει, όμως, να σημειώσω ότι το έντυπο που παρέχεται θα πρέπει όχι μόνο να είναι σε γλώσσα κατανοητή για τον κρατούμενο αλλά και το λεκτικό που χρησιμοποιείται να μπορεί να γίνει αντιληπτό από τους κρατούμενους. Ως εκ τούτου, το έντυπο θα πρέπει να συντάσσεται, κατά το δυνατόν, χωρίς τη χρήση δυσνόητων νομικών όρων και διαδικασιών που πιθανόν να μην γίνουν κατανοητά από τους κρατούμενους.

24. Από τις συνεντεύξεις με τους κρατούμενους, διαπιστώθηκε ότι τελούσαν σε σύγχυση όσον αφορά τα δικαιώματα τους και τους κανόνες του κρατητηρίου. Ειδικότερα, αρκετοί ανέφεραν ότι, παρόλο που τους είχαν δοθεί τα προβλεπόμενα έντυπα κατά την έναρξη της κράτησης τους, οι ίδιοι δεν είχαν το περιθώριο να τα διαβάσουν και να τους επεξηγηθούν πριν τα υπογράψουν. Από τα όσα αναφέρθηκαν από τους κρατούμενους, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η ενημέρωση των κρατουμένων γίνεται πρόχειρα και με «γραφειοκρατική» προσέγγιση, που αποσκοπεί στην υπογραφή των εντύπων ενημέρωσης από τους κρατούμενους χωρίς όμως την ουσιαστική αντίληψη των δικαιωμάτων τους.

25. Επιπλέον, με προβληματίζει έντονα η μορφή του εντύπου που υπογράφεται από τους κρατούμενους σε σχέση με το δικαίωμα επικοινωνίας τους αμέσως μετά τη σύλληψη ή κατά την έναρξη της κράτησης. Συγκεκριμένα, η υπογραφή του εντύπου από τον κρατούμενο γίνεται κάτω από την εξής δήλωση :

«Εγώ ο/η ………….. έχω πληροφορηθεί για το δικαίωμα άσκησης των πιο πάνω δικαιωμάτων μου αλλά δεν επιθυμώ να τα ασκήσω.

Παρατηρήσεις*:

*  Να σημειώνονται τυχόν παρατηρήσεις π.χ δήλωση ότι επιθυμεί να ασκήσει το δικαίωμα του σε μεταγενέστερο χρόνο κλπ.»

26. Έχω την άποψη ότι σε έντυπα ενημέρωσης του κρατούμενου για τα δικαιώματα του θα πρέπει να περιλαμβάνονται αποκλειστικά δηλώσεις του ιδίου ότι έτυχε της πρέπουσας ενημέρωσης και να αποφεύγονται δηλώσεις κατά πόσο επιθυμεί ή όχι την άσκηση των δικαιωμάτων του.  Η υπογραφή του ως άνω εντύπου με τη δήλωση για επιθυμία μη άσκηση του δικαιώματος του αφήνει να νοηθεί ότι ο κρατούμενος αποστερείται, με τη θέληση του, τη δυνατότητα άσκησης του εν λόγω δικαιώματος σε μεταγενέστερο στάδιο, εκτός αν αυτό δηλωθεί ρητά στο πεδίο των παρατηρήσεων.

27. Όπως γίνεται κατανοητό, η σωστή συμπλήρωση του ως άνω εντύπου ώστε να αποφεύγεται η υπογραφή της πιο πάνω δήλωσης όταν ο κρατούμενος επιθυμεί να ασκήσει το δικαίωμα του αργότερα, προϋποθέτει ότι ο κρατούμενος θα ενημερώνεται πλήρως από τα μέλη της Αστυνομίας για τις συνέπειες της υπογραφής του εντύπου αυτού και θα ερωτάται κατά πόσο επιθυμεί να διατηρήσει το δικαίωμα να ασκήσει τα δικαιώματα του σε μεταγενέστερο χρόνο, ώστε αυτό να σημειωθεί στο εν λόγω έντυπο.

28. Έχω την άποψη ότι η πιο πάνω διαδικασία είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί στην πράξη, δεδομένου ότι αρκετές φορές, όπως έχω ήδη επισημάνει, η υπογραφή των εντύπων ενημέρωσης γίνεται βιαστικά και με τυπικές διατυπώσεις. Για το λόγο αυτό, θεωρώ ότι δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει την πιθανότητα οι κρατούμενοι να υπογράφουν την πιο πάνω δήλωση, χωρίς να αντιλαμβάνονται τις συνέπειες και χωρίς αυτή να εκφράζει την επιθυμία τους για άσκηση των δικαιωμάτων τους.

29. Ως εκ τούτου, αποτελεί εισήγηση μου όπως το εν λόγω έντυπο τροποποιηθεί με τρόπο που να περιλαμβάνει αρχικά την υπογραφή του κρατούμενου στη ξεκάθαρη δήλωση ότι έχει ενημερωθεί, σε καταληπτή από τον ίδιο γλώσσα, σε σχέση με τη δυνατότητα άσκησης των δικαιωμάτων του. Στη συνέχεια, το έντυπο αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τις εξής επιλογές: είτε την υπογραφή της δήλωσης ότι ο κρατούμενος δεν επιθυμεί να ασκήσει το συγκεκριμένο δικαίωμα, αλλά πιθανόν να το ασκήσει σε μεταγενέστερο χρόνο είτε την υπογραφή της δήλωσης ότι ο κρατούμενος επιθυμεί να ασκήσει το συγκεκριμένο δικαίωμα τη δεδομένη στιγμή.

30. Έντονο προβληματισμό μου προκαλεί και η διαπίστωση ότι εντός των χώρου κράτησης δεν υπήρχαν πουθενά αναρτημένα τα έντυπα των Δικαιωμάτων των Κρατουμένων και των  Κανόνων του Κρατητηρίου. Σύμφωνα με το άρθρο 29 του Ν.163(Ι)/2005, αποτελεί υποχρέωση του Υπεύθυνου του κρατητηρίου να μεριμνά ώστε σε κάθε κελί να υπάρχει αναρτημένος κατάλογος των δικαιωμάτων που προβλέπονται στον ως άνω Νόμο και των Κανόνων του Κρατητηρίου στην ελληνική, τουρκική, αγγλική και σε οποιαδήποτε άλλη γλώσσα κρίνεται σκόπιμο.

31. Κατά  την συζήτηση της έλλειψης αυτής με τον Υπεύθυνο του Κρατητηρίου, αναφέρθηκε ότι τα ως άνω έντυπα καταστρέφονται ή αφαιρούνται από τους ίδιους τους κρατούμενους κάθε φορά που τοποθετούνται στον χώρο, καθώς δεν προστατεύονται με οποιονδήποτε τρόπο. Για το λόγο αυτό, αποτελεί εισήγηση μου όπως προχωρήσετε άμεσα στις απαραίτητες διευθετήσεις, ώστε τα έντυπα αυτά να τοποθετηθούν εντός του χώρου, όπως προβλέπεται από τον ως άνω Νόμο και να προστατεύονται από τυχόν σκίσιμο ή καταστροφή. Στο σημείο αυτό, κρίνω σκόπιμο να τονίσω ότι η έλλειψη ενημέρωσης των κρατουμένων με τους τρόπους που ορίζονται στο Νόμο, αποτελεί σημαντική παράλειψη εκ μέρους της αρμόδιας αρχής, η οποία δεν μπορεί, σε καμία περίπτωση, να θεωρηθεί δικαιολογημένη και επιτρεπτή.

32. Όσον αφορά το δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο και ιατρό, από την επιθεώρηση των φακέλων κρατουμένων προέκυψε ότι αρκετοί κρατούμενοι έχουν εξεταστεί από ιατρό και έχουν συναντηθεί με δικηγόρο της επιλογής τους. Ως εκ τούτου, η άσκηση των ως άνω δικαιωμάτων κρίνεται ικανοποιητική.

33. Παρόλα αυτά, όπως έχω ήδη αναφέρει σε προηγούμενη Έκθεση μου [8], με προβληματίζει ιδιαίτερα η έλλειψη ιατρικής εξέτασης κατά την έναρξη της κράτησης [9] ώστε να εντοπιστούν πιθανά προβλήματα υγείας και πιθανή ύπαρξη μεταδοτικών ασθενειών, ώστε να ληφθούν έγκαιρα τα κατάλληλα μέτρα για την ασφάλεια των υπόλοιπων κρατουμένων και του προσωπικού του χώρου. Έχω την άποψη ότι το εν λόγω θέμα θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο προβληματισμού και συζήτησης μεταξύ των αρμόδιων αρχών για την εξεύρεση λύσεων που θα διασφαλίζουν την υγεία όλων των κρατουμένων και των Αστυνομικών.

 

ΙV. Στελέχωση του χώρου κράτησης – Συνθήκες εργασίας

 

34. Ο χώρος στελεχώνεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας από πέντε Αστυνομικούς, που αποτελούν μόνιμο προσωπικό στο συγκεκριμένο χώρο των κρατητηρίων. Τα μέλη του προσωπικού δεν έχουν λάβει οποιαδήποτε ειδική εκπαίδευση για εκτέλεση των καθηκόντων τους πέραν της βασικής. Κατά κανόνα, οι Αστυνομικοί εκτελούν βάρδιες δώδεκα ωρών, κατά τις ώρες 7πμ-7μμ και 7μμ-7πμ.

35. Έχω την άποψη ότι οι Αστυνομικοί που εκτελούν καθήκοντα σε ένα χώρο όπου άτομα διαφόρων εθνικοτήτων στερούνται της ελευθερίας τους για σκοπούς απέλασης θα πρέπει να τυγχάνουν ειδικότερης εκπαίδευσης όσον αφορά τον χειρισμό των κρατουμένων αυτών και τα εξειδικευμένα ζητήματα που πιθανόν να ανακύπτουν [10].

 

V. Τελικές διαπιστώσεις – Εισηγήσεις

 

36. Βάσει των ως άνω παρατηρήσεων, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο χώρος των Αστυνομικών Κρατητηρίων της Λακατάμειας δεν είναι συμβατός με τις βασικές αρχές για τη μεταχείριση των κρατουμένων και τα διεθνή πρότυπα που πρέπει να πληροί κάθε χώρος όπου άτομα στερούνται της ελευθερίας τους.  Και τούτο επειδή οι συνθήκες υπό τις οποίες κρατούνται άτομα στο συγκεκριμένο χώρο οδηγούν, σε αρκετές περιπτώσεις, σε εξευτελιστική μεταχείριση των κρατουμένων και παραβίαση βασικών τους δικαιωμάτων.

37. Ειδικότερα, οι ελλείψεις που διαπιστώθηκαν όσον αφορά τον φυσικό αερισμό του χώρου κράτησης και την εξωτερική άσκηση καθιστούν τον χώρο αυτό εντελώς ακατάλληλο για κράτηση ατόμων, ειδικά για διάστημα που ξεπερνά αρκετά συχνά τους 6 μήνες.

38. Επιπλέον, με ανησυχεί ιδιαίτερα το γεγονός ότι τα Αστυνομικά Κρατητήρια του Αστυνομικού Σταθμού Λακατάμειας έχουν κηρυχθεί ως Φυλακές με απόφαση του Υπουργού Δικαιοσύνης & Δημοσίας Τάξης (ΚΔΠ 278/2009), στο πλαίσιο των εξουσιών που του παρέχουν οι περί Φυλακών Νόμοι του 1996 έως 2009, καθιστώντας επιτρεπτή την έκτιση ποινής από κατάδικους στο χώρο αυτό. Ως εκ τούτου, η ανάγκη για τήρηση όλων των προϋποθέσεων για εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης καθίσταται εντονότερη, δεδομένου ότι είναι δυνατή η κράτηση προσώπων για έκτιση ποινής στον εν λόγω χώρο για μεγάλο χρονικό διάστημα.

39. Περαιτέρω, σημειώνω ότι η πρόσβαση σε εξωτερική άσκηση, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, θα πρέπει να εξασφαλίζεται σε οποιονδήποτε τεθεί υπό κράτηση για διάστημα πέραν του 24ώρου.Ήδη, η έλλειψη επαφής των κρατουμένων με το φυσικό αέρα και τον ήλιο έχει εμφανείς και ιδιαίτερα ανησυχητικές συνέπειες στην σωματική τους υγεία. Το γεγονός αυτό θα πρέπει να ενεργοποιήσει άμεσα τις αρμόδιες αρχές ώστε να προχωρήσουν σε διευθετήσεις για την επισκευή του χώρου κράτησης στην Λακατάμεια, ώστε να πληροί τις διεθνείς προϋποθέσεις για αξιοπρεπείς συνθήκες κράτησης. Μέχρι τότε, η κράτηση προσώπων εντός των Κρατητηρίων Λακατάμειας θα πρέπει να περιοριστεί στο ελάχιστο και να αφορά αποκλειστικά ποινικούς κρατούμενους που θα κρατούνται για αυστηρά περιορισμένο χρονικό διάστημα.

40. Σε αντίθετη περίπτωση, η συνέχιση της κράτησης προσώπων στις συνθήκες που επικρατούν σήμερα στο συγκεκριμένο χώρο δεν θα είναι σύμφωνη με τις διεθνείς αρχές μεταχείρισης κρατούμενων και δεν θα σέβεται την ανθρώπινη αξιοπρέπεια των κρατουμένων.

41. Ειδικότερα, οι εισηγήσεις μου όσον αφορά την βελτίωση των συνθηκών κράτησης και της μεταχείρισης των κρατουμένων συνοψίζονται στα εξής σημεία:

• άμεση λήψη μέτρων για την εξασφάλιση φυσικού αερισμού στον χώρο κράτησης, ειδικότερα προσθήκη παραθύρου σε κάθε κελί.

•  άμεση λήψη μέτρων για την εξασφάλιση εξωτερικού χώρου άσκησης, όπου οι κρατούμενοι να ασκούνται για μία ώρα τουλάχιστον ημερησίως. Για το σκοπό αυτό, μπορεί να αξιοποιηθεί ο περιβάλλοντας εξωτερικός χώρος των Κρατητηρίων με την κατάλληλη περίφραξη.

• ρύθμιση της παροχής συγκεκριμένων ειδών για σωματικό καθαρισμό, όπως χαρτί υγείας, σαπούνι και σαμπουάν, από τον Αρχηγό Αστυνομίας, ώστε τα ως άνω είδη να είναι διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή για τους κρατούμενους.

• διαμόρφωση του χώρου ψυχαγωγίας και παροχή μέσων ψυχαγωγίας και δημιουργικής ενασχόλησης, όπως ραδιόφωνο/τηλεόραση, περιοδικά, εφημερίδες, βιβλία [11]

• τροποποίηση του κειμένου του εντύπου που υπογράφεται από τους κρατούμενους σε σχέση με την άσκηση του δικαιώματος επικοινωνίας, με τον τρόπο που αναλύθηκε

• ανάρτηση του Καταλόγου Δικαιωμάτων και των Κανόνων του Κρατητηρίου, όπως εξηγήθηκε παραπάνω

• ειδικότερη εκπαίδευση των μελών της Αστυνομίας που εργάζονται σε χώρους κράτησης προσώπων υπό απέλαση.

42. Η παρούσα Έκθεση μου ως Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης των Βασανιστηρίων υποβάλλεται στον Υπουργό Δικαιοσύνης & Δημόσιας Τάξης, ως αρμόδια αρχή, σύμφωνα με το άρθρο 9 του Ν. 2(ΙΙΙ)/2009 για προβληματισμό και τις δικές του ενέργειες στη βάση των εισηγήσεων μου.

 

Ελίζα Σαββίδου

Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Εθνικός Μηχανισμός Πρόληψης των Βασανιστηρίων

 

Υποσημειώσεις και Παραπομπές: