12.03.2014 – Τοποθέτηση Επιτρόπου Διοικήσεως και Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφορικά με την μεταχείριση μητέρων και ανήλικων παιδιών μεταναστευτικής προέλευσης για σκοπούς απέλασης

 

Αρ. Φακ: Α/Δ 3/2014

 

 

Προϊστάμενος:  Άριστος Τσιάρτας

Ερευνητική Ομάδα: Κάλια Καμπανελλά, ΖΖηναΐδα Ονουφρίου 

Λευκωσία, 12 Μαρτίου 2014 

 

Ι. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗΣ

 

1. Η απόφαση για υποβολή της παρούσας Τοποθέτησης λήφθηκε στη βάση του ανησυχητικού αριθμού παραπόνων που υποβλήθηκαν στο Γραφείο μου σχετικά με την κράτηση μητέρων με ανήλικα παιδιά και των συζύγων τους στη βάση διαταγμάτων κράτησης και απέλασης.

2. Μέχρι πρόσφατα, το φαινόμενο της κράτησης μητέρων με ανήλικα παιδιά ήταν αρκετά σπάνιο, καθώς, όπως αντιλαμβάνομαι, η πολιτική που εφαρμοζόταν ήταν να αποφεύγεται η κράτηση γυναικών που έχουν ανήλικα παιδιά αποκλειστικά για σκοπούς απέλασης.

3. Το τελευταίο όμως διάστημα διαπιστώνεται, δυστυχώς, μια σκλήρυνση της στάσης της αρμόδιας αρχής, η οποία σε αρκετές περιπτώσεις προχώρησε στην έκδοση διαταγμάτων κράτησης και των δύο γονέων, με αποτέλεσμα τον αποχωρισμό τους από τα ανήλικα παιδιά τους, η φροντίδα των οποίων αναλήφθηκε άλλοτε από οικογενειακούς φίλους και άλλοτε από Παιδικές Στέγες με τη συνδρομή των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας.

4. Στη συνέχεια, κρίνω σκόπιμο να παραθέσω τους ισχυρισμούς και τα περιστατικά που σχετίζονται με τα παράπονα που υποβλήθηκαν στο Γραφείο μου καθώς αποτελούν αφορμή για υποβολή της παρούσας Τοποθέτησης:

 

• A/Π 1949/2012 – G. B. (ARC  …)

H κυρία G. B. αποτάθηκε για πρώτη φορά στο Γραφείο μου στις 12 Σεπτεμβρίου 2012, υποβάλλοντας παράπονο σχετικά με το καθεστώς παραμονής της ίδιας και της έφηβης κόρης της στην Κύπρο.

H παραπονούμενη διαμένει στην Κύπρο με την κόρη της, ετών 18 σήμερα,  από το 2003. Στην Κύπρο διαμένει τα τελευταία 14 χρόνια και η αδελφή της, O. B., η οποία με ενημέρωσε ότι είναι η μόνη εν ζωή στενή συγγενής της κυρίας G. B., καθώς οι γονείς τους έχουν αποβιώσει. Η κυρία G. B. και η κόρη της  διέμεναν στη χώρα με το καθεστώς του επισκέπτη από το 2003 μέχρι το 2005 όταν η παραπονούμενη υπέβαλε αίτηση ασύλου. Η αίτηση της απορρίφθηκε εφτά χρόνια αργότερα, το 2012, με απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφύγων, εναντίον της οποίας καταχωρήθηκε προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο. Στο παρόν στάδιο εκκρεμεί η έφεση κατά της απορριπτικής απόφασης της προσφυγής.

Στις 10 Φεβρουαρίου 2014 έλαβα επιστολή από τον κο. Αναστάσιο Μ. Πούλλο, δικηγόρο της παραπονούμενης, με την οποία μου υπέβαλε παράπονο σχετικά με τη σύλληψη και κράτηση της τελευταίας. Η παραπονούμενη συνελήφθηκε, την Κυριακή 9 Φεβρουαρίου 2014, ημέρα της ενηλικίωσης της κόρης της. Αρχικά μεταφέρθηκε και τέθηκε υπό κράτηση στην Αστυνομική Διεύθυνση Λεμεσού και στη συνέχεια στο Χώρο Κράτησης Παράτυπων Μεταναστών στη Μενόγεια. Όπως ισχυρίζεται η αδελφή της παραπονούμενης, η οποία επισκέφθηκε το Γραφείο μου, η κυρία B. δεν παρέλαβε ποτέ το διάταγμα κράτησης και απέλασης που εκδόθηκε εναντίον της (επιστολή ΤΑΠΜ ημερ. 7 Οκτωβρίου 2013), παρά μόνο κατά τη στιγμή της σύλληψής της όπου και της ζητήθηκε να το υπογράψει. Η Irina διαμένει σε φιλικό σπίτι ενόψει της κράτησης της μητέρας της, έχει διακόψει τη φοίτησή της στο σχολείο φοβούμενη δική της σύλληψη και βρίσκεται σε πολύ άσχημη ψυχολογική κατάσταση.

Μετά από την εξέλιξη αυτή, έστειλα επείγουσα επιστολή στον Υπουργό Εσωτερικών στις 12 Φεβρουαρίου 2014. Στην επιστολή μου επισήμανα την ανάγκη για συνεκτίμηση της εκκρεμούσας έφεση της παραπονούμενης ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου, της μακροχρόνιας παραμονής της ίδιας και της θυγατέρας της στην Κύπρο και κυρίως του γεγονότος ότι η κράτηση της πλήττει σοβαρά την ψυχολογική κατάσταση της κόρης της. Επιπρόσθετα, υπογράμμισα ότι βάσει και της εθνικής νομοθεσίας αλλά και διεθνών νομοθετικών κειμένων, η κράτηση με σκοπό την απέλαση αποτελεί έσχατο μέτρο η επιβολή του οποίου πρέπει να είναι σύμφωνη με την αρχή της αναλογικότητας και να συνεκτιμά τις ιδιαίτερες περιστάσεις της κάθε περίπτωσης. Ενόψει των παραγόντων αυτών, εισηγήθηκα την άρση της κράτησης της κυρίας B.. Επιπρόσθετα, επανέλαβα την αρχική μου θέση για εξέταση της δυνατότητας παραχώρησης άδειας παραμονής στην οικογένεια κάνοντας αναφορά και σε πρόσφατη παρέμβασή μου σχετικά με το θέμα της ρύθμισης του νομικού καθεστώτος μεταναστών με μακρόχρονη και εδραιωμένη παραμονή στην Κύπρο[1].

Δυστυχώς, παρά τη σχετική μου υπενθυμητική επιστολή, ημερ. 7 Μαρτίου 2014, προς τον Υπουργό Εσωτερικών, δεν έχω ακόμα λάβει απάντηση.

 

• Α/Π 2114/13 – S. B. (ARC …)

Ο κύριος Δημήτρης Κατσαρίδης, νομικός σύμβουλος της Future Worlds Center, υπέβαλε στις 18 Οκτωβρίου 2013, παράπονο εκ μέρους της κ. S. B., μητέρας ενός εξάχρονου παιδιού, αναφορικά με τη σύλληψη και κράτησή της παρά την απόφαση της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφύγων για επανεξέταση του αιτήματός της για άσυλο στη βάση νέων στοιχείων. Σύμφωνα με τον νομικό εκπρόσωπο της παραπονούμενης, το παιδί της διαμένει σε στέγη ανηλίκων.

Στα πλαίσια της διερεύνησης του παραπόνου, έστειλα στις 14 Νοεμβρίου 2013, επιστολές στη Διευθύντρια του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης και στον Πρόεδρο της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφύγων, ζητώντας να εξεταστεί το ενδεχόμενο άρσης της κράτησης της παραπονούμενης μέχρι να ολοκληρωθεί η εξέταση του αιτήματός της για άσυλο. Σχετική υπενθυμητική επιστολή έστειλα στις 8 Ιανουαρίου 2014.

Παρά τις δύο επιστολές μου, η Διευθύντρια του ΤΑΠΜ εξακολουθεί να παραλείπει να μου αποστείλει τις θέσεις της. Κατόπιν πληροφόρησης ότι η κυρία B. συνεχίζει να βρίσκεται υπό κράτηση από τον Οκτώβριο του 2013 αποτάθηκα με επείγουσα επιστολή μου, ημερ. 24 Φεβρουαρίου, στον Υπουργό Εσωτερικών. Στην επιστολή αυτή επανέλαβα την πάγια θέση μου ότι η κράτηση με σκοπό την απέλαση αποτελεί το έσχατο μέσο και η επιβολή της, ως μέτρο περιοριστικό της προσωπικής ελευθερίας, οφείλει να σέβεται την αρχή της αναλογικότητας. Αυτό  συνεπάγεται την αξιολόγηση των ιδιαίτερων περιστάσεων της κάθε περίπτωσης, εν προκειμένω την ύπαρξη ενός μικρού παιδιού και την ανάγκη για διασφάλιση του βέλτιστού συμφέροντός του αλλά και το επανάνοιγμα του φακέλου της παραπονούμενης στην Αναθεωρητική Αρχή Προσφύγων και της συνακόλουθης αναβίωσης του καθεστώτος παραμονής της ως αιτήτρια ασύλου.

Και πάλι, δεν μου διαβιβάστηκε καμία απάντηση από την αρμόδια αρχή.

Εν τω μεταξύ, ο Πρόεδρος της Αναθεωρητικής Αρχής Προσφύγων με ενημέρωσε, στις 26 Φεβρουαρίου 2014 ότι τα νέα στοιχεία που υπέβαλε η παραπονούμενη αξιολογήθηκαν μεν ενδελεχώς αλλά δεν στάθηκαν ικανά να διαφοροποιήσουν με οποιονδήποτε τρόπο την αρχική αρνητική απόφαση της Αρχής επί του αιτήματός της για άσυλο.

 

• Α/Π 261/2013, 2427/2013 – H. K. (ARC …)

H Κίνηση για Ισότητα, Στήριξη και Αντιρατσισμό (ΚΙΣΑ) με επιστολή της ημερομηνίας 4 Δεκεμβρίου 2013, υπέβαλε παράπονο εκ μέρους της οικογένειας των H. K. (ARC …), K. S., από το Αφγανιστάν, και των τριών ανήλικων παιδιών τους (ηλικίας 8, 6 και 1 έτους) σχετικά με το συνολικό χειρισμό της περίπτωσής τους και κυρίως την κράτηση της κυρίας K. μαζί με το ενός έτους παιδί της και τον παράλληλο αποχωρισμό της από τα άλλα δύο ανήλικα παιδιά.

Με το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών είχα ήδη ανταλλάξει αλληλογραφία σε σχέση με την κράτηση του K.S.[2] και το αίτημά του να συμπεριληφθεί στο φάκελο της συζύγου του, H. K. η οποία είχε υποβάλει αίτημα ασύλου. Σύμφωνα με επιστολή του Γ.Δ., ημερομηνίας 6 Σεπτεμβρίου 2013, ο κύριος Singh τέθηκε υπό κράτηση, την οποία το Υπουργείο αποφάσισε να μην άρει επειδή είχε χρησιμοποιήσει πλαστά έγγραφα κατά την προσπάθεια του ίδιου και της οικογένειάς του να αναχωρήσουν από την Κύπρο.

Μετά από την υποβολή του παραπόνου της ΚΙΣΑ, Λειτουργοί του Γραφείου μου επισκέφθηκαν, στις 5 Δεκεμβρίου 2013, την κυρία K., στο Κέντρο Υποδοχής Αιτητών Ασύλου στην Κοφίνου, στο οποίο μεταφέρθηκε κατόπιν δεκαπενθήμερης περίπου κράτησης στον Αστυνομικό Σταθμό Ορόκλινης. Η κυρία K., ανέφερε ότι μετά από την απόρριψη του αιτήματός της για άσυλο, συνελήφθη ενόσω διέμενε στο Κέντρο Υποδοχής Αιτητών Ασύλου με τα τρία ανήλικα παιδιά της και μεταφέρθηκε στον Αστυνομικό Σταθμό Ορόκλινης. Το μικρότερο παιδί της, το οποίο ακόμα θήλαζε, διέμενε αρχικά σε ανάδοχη οικογένεια αλλά επειδή έκλαιγε συνέχεια συνεπεία του αποχωρισμού του από τη μητέρα του, μεταφέρθηκε στο κελί του Αστυνομικού Σταθμού μαζί με τη μητέρα του. Σύμφωνα με την ΚΙΣΑ, τα άλλα δύο παιδιά μεταφέρθηκαν στην Παιδική Στέγη Λάρνακας.

Κατά τη συνομιλία της με τις Λειτουργούς του Γραφείου μου η παραπονούμενη ανέφερε ότι κατά τη διάρκεια της δεκαπενθήμερης κράτησής της, ήταν σχεδόν όλο το 24ωρο κλειδωμένη στο κελί, το παιδί παρουσίαζε συνέχεια πυρετό και αναπνευστικά προβλήματα και η ίδια  αναγκαζόταν να το φροντίσει και να πλένει τα ρούχα του εντός του κελιού κάτω από ακατάλληλες συνθήκες υγιεινής. Πρόσθεσε παράλληλα ότι λόγω της τραυματικής αυτής εμπειρίας αλλά και της συνεχιζόμενης κράτησης του συζύγου της έδωσε τη συγκατάθεσή της για να επιστρέψει στο Αφγανιστάν παρόλο που δεν το επιθυμεί.

Τον ιδιαίτερο προβληματισμό μου για την απόφαση κράτησης της μητέρας και του παιδιού της, χωρίς την εξάντληση άλλων εναλλακτικών μέτρων και χωρίς την παραμικρή συνεκτίμηση των ειδικότερων περιστάσεων της υπόθεσης, εξέφρασα με επιστολή μου, ημερ. 6 Δεκεμβρίου 2013, προς το Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών, τον Αρχηγό της Αστυνομίας, τη Διευθύντρια του ΤΑΠΜ και τη Διευθύντρια των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, ζητώντας παράλληλα τα σχόλια τους επί του συνόλου των ισχυρισμών της παραπονούμενης.

Αντί απάντησης προς το Γραφείο μου, η αρμόδια αρχή προχώρησε στην απέλαση των παραπονούμενων και της οικογένειας τους στις 28 Ιανουαρίου 2014.

 

• Α/Π 179/2014 –M. S. M. και R. P. M. A.

Οι κ.κ M. S. M. (ARC: …) και R. P. M. A. (ARC: …) κατάγονται από το Ιράν και ζουν στην Κύπρο από το 2000, όπου έχουν αποκτήσει δύο κόρες ηλικίας 13 και 15 ετών περίπου. Και οι δύο συνελήφθησαν στα τέλη Νοεμβρίου 2013 για παράνομη παραμονή και έκτοτε κρατούνται στον Χώρο Κράτησης Μεταναστών στη Μενόγεια. Τα ανήλικα παιδιά τους φοιτούν σε σχολεία της Κύπρου και κατά τη διάρκεια της κράτησης των γονιών τους διέμεναν σε φίλους της οικογένειας.

Με επιστολή μου, ημερομηνίας 4 Φεβρουαρίου 2014, ζήτησα από τον Υπουργό Εσωτερικών να εξετάσει με τη μέγιστη επιείκεια το ενδεχόμενο να αφεθούν ελεύθεροι υπό όρους είτε οι δύο γονείς είτε τουλάχιστον η μητέρα, ώστε να είναι σε θέση να φροντίσουν τα παιδιά τους, λαμβάνοντας δεόντως υπόψη το γεγονός ότι οι πιο πάνω έχουν δύο ανήλικα παιδιά και ότι η απέλαση τους τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην εκπαίδευση των παιδιών λόγω του ότι η σχολική χρονιά βρίσκεται σε εξέλιξη.

Με επιστολή, ημερομηνίας 13 Φεβρουαρίου 2014, ο Υπουργός Εσωτερικών με ενημέρωσε ότι το ζήτημα διαβιβάστηκε στο αρμόδιο Τμήμα, από το οποίο θα τύχει χειρισμού. Στη συνέχεια, ενημερώθηκα ότι η μητέρα αφέθηκε ελεύθερη.

 

• Α/Π 581/2014- R. B.

Κατά την εκπόνηση της παρούσας Τοποθέτησης, υποβλήθηκε το ως άνω παράπονο, το οποίο δεν έτυχε διερεύνησης ακόμη από το Γραφείο μου. Η κ. R. B. κατάγεται από την Ιδία, είναι παντρεμένη με ευρωπαίο υπήκοο με τον οποίο απέκτησαν ένα γιο, μόλις 18 μηνών σήμερα. Η παραπονούμενη κρατήθηκε στον Αστυνομικό Σταθμό Πέρα Χωριού Νήσου από τις 5 Μαρτίου μέχρι τις 7 Μαρτίου 2014 και ακολούθως αφέθηκε ελεύθερη.

 

• Α/Π 582/2014 – L.Y. B.

Κατά την εκπόνηση της παρούσας Τοποθέτησης, υποβλήθηκε το ως άνω παράπονο, το οποίο δεν έτυχε διερεύνησης ακόμη από το Γραφείο μου. Η παραπονούμενη κατάγεται από το Καμερούν και είναι μητέρα ενός κοριτσιού, τεσσάρων ετών σήμερα. Η παραπονούμενη τελεί υπό κράτηση στο Χώρο Κράτησης Μεταναστών στη Μενόγεια από τις 24 Φεβρουαρίου 2014.

5. Πέραν των ως άνω παραπόνων, αφορμή για την παρούσα Τοποθέτηση μου αποτέλεσε το γεγονός ότι η αρμόδια αρχή φαίνεται να εμμένει στην πρακτική της κράτησης μητέρων ανήλικων παιδιών, παρόλο που έχω ήδη υποβάλει δύο Εκθέσεις[3] για το ζήτημα αυτό στη βάση άλλων ατομικών παραπόνων. Η μη συμμόρφωση της αρμόδιας αρχής με τις εισηγήσεις μου και η σκλήρυνση της στάσης της υπογραμμίζει, κατά την άποψη μου, την ανάγκη για μια ολιστική και διεξοδική ανάλυση του ζητήματος αυτού, το οποίο θεωρώ εξαιρετικά σοβαρό καθώς θέτει υπό διακινδύνευση μια σειρά βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κυρίως παραγνωρίζει πλήρως τη διεθνώς κατοχυρωμένη υποχρέωση της πολιτείας για διασφάλιση του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού.

 

IΙ. ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

 

[α] Επιβολή κράτησης κατά τις διαδικασίες απέλασης

 

6. Η Ευρωπαϊκή  Οδηγία 2008/115/ΕΚ σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών ενσωματώθηκε στην κυπριακή έννομη τάξη με το Νόμο 153 (Ι) του 2011, ο οποίος τροποποίησε σχετικά τον Περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμο. Στο νόμο προβλέπεται ότι κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της επιστροφής πρέπει να λαμβάνονται, μεταξύ άλλων, δεόντως υπόψη τα βέλτιστα συμφέροντα του παιδιού και η οικογενειακή ζωή (Αρ. 18ΟΖ).

7. Σχετικά με την κράτηση των παρανόμως διαμενόντων αλλοδαπών ο νόμος, προβλέπει ότι μπορεί να αποφασίζεται με διάταγμα του Υπουργού Εσωτερικών «εκτός εάν στη συγκεκριμένη περίπτωση επιτρέπεται να εφαρμοστούν αποτελεσματικά άλλα επαρκή αλλά λιγότερο αναγκαστικά μέτρα» ακολουθώντας την αντίστοιχη πρόνοια της Οδηγίας (Αρ. 18ΠΣΤ). Το διάταγμα κράτησης υπόκειται σε προσφυγή βάσει του Αρ. 146 του Συντάγματος, δυνατότητα για την οποία πρέπει να ενημερώνεται κάθε επηρεαζόμενο πρόσωπο. Ταυτόχρονα ο Υπουργός Εσωτερικών επανεξετάζει αυτεπάγγελτα κάθε δίμηνο κάθε διάταγμα κράτησης ή κατ’ αίτηση του επηρεαζόμενου υπηκόου τρίτης χώρας σε οποιοδήποτε εύλογο χρονικό διάστημα. Συγχρόνως, η διάρκεια κράτησης υπόκειται σε αίτηση για έκδοση διατάγματος habeas corpus, για το οποίο επίσης πρέπει να ενημερώνεται το επηρεαζόμενο άτομο.

8. Στον περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης Νόμο ορίζεται ότι η απόφαση επιστροφής προβλέπει κατάλληλο χρονικό διάστημα για οικειοθελή αναχώρηση που κυμαίνεται μεταξύ επτά και τριάντα ημερών, αλλά, εφόσον απαιτείται, το διάστημα αυτό μπορεί να παραταθεί εάν υπάρχουν ειδικές περιστάσεις όπως η διάρκεια της παραμονής, η ύπαρξη παιδιών που φοιτούν σε σχολείο και η ύπαρξη άλλων οικογενειακών και κοινωνικών δεσμών (Αρ. 18ΟΘ).  Κατά το διάστημα που προβλέπεται για την οικειοθελή αναχώρηση μπορεί να επιβληθούν ορισμένες υποχρεώσεις που να στοχεύουν στην αποτροπή του κινδύνου διαφυγής, όπως η τακτική εμφάνιση ενώπιον των αρχών, η κατάθεση κατάλληλης οικονομικής εγγύησης, η κατάθεση εγγράφων ή η υποχρέωση παραμονής σε ορισμένο μέρος.

9. Όπως έχει εμφαντικά τονίσει το Ανώτατο Δικαστήριο, «Το μόνο συμπέρασμα το οποίο εξάγεται από τη συνδυασμένη ισχύ των προνοιών των πιο πάνω νομοθετικών διατάξεων, δεν είναι άλλο παρά ότι σε καμιά περίπτωση οι αρμόδιες Αρχές δικαιούνται όπως κρατούν υπήκοο τρίτης χώρας κατά το δοκούν για διάστημα το οποίο απλά είναι μικρότερο των 6 μηνών. Για να είναι νόμιμη η κράτηση για οποιαδήποτε περίοδο που είναι μικρότερη των 6 μηνών, είτε αυτή είναι για μια εβδομάδα, είτε για ένα μήνα, ή για πεντέμισι μήνες, θα πρέπει κατά τη διάρκειά της να συντρέχουν οι προαναφερθείσες προϋποθέσεις και να λαμβάνονται τα προνοούμενα στο Νόμο διαβήματα επανεξέτασης του δικαιολογημένου ή μη της κράτησης»[4]. Όπως, επίσης, έχει υπογραμμίσει το Ανώτατο Δικαστήριο, «ένας αιτητής δεν μπορεί να στερείται της ελευθερίας του χωρίς να τηρούνται με σχολαστικότητα τόσο οι ουσιαστικές, όσο και οι τυπικές προϋποθέσεις της Οδηγίας και του ημεδαπού Νόμου»[5].

 

[β] Τα δικαιώματα του παιδιού

 

10. Το άρθρο 3 της Σύμβασης του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού προνοεί ότι:

“1. Σε όλες τις αποφάσεις που αφορούν στα παιδιά, είτε αυτές λαµβάνονται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισµούς κοινωνικής προστασίας, είτε από τα δικαστήρια, τις διοικητικές αρχές ή από τα νοµοθετικά όργανα, πρέπει να λαµβάνεται πρωτίστως υπόψη το συµφέρον του παιδιού.

2. Τα Συµβαλλόµενα Κράτη υποχρεούνται να εξασφαλίζουν στο παιδί την αναγκαία για την ευηµερία του προστασία και φροντίδα, λαµβάνοντας υπόψη τα δικαιώµατα και τις υποχρεώσεις των γονέων του, των επιτρόπων του ή των άλλων προσώπων που είναι νόµιµα υπεύθυνοι γι’ αυτό, και παίρνουν για το σκοπό αυτό όλα τα κατάλληλα νοµοθετικά και διοικητικά µέτρα.”

11. Στο άρθρο 9 της Σύμβασης ορίζεται ότι ένα παιδί δεν πρέπει να χωρίζεται από τους γονείς του ενάντια στη θέλησή του, εκτός εάν οι αρμόδιες αρχές, αποφασίσουν µε την επιφύλαξη δικαστικής αναθεώρησης και σύµφωνα µε τους εφαρμοζόμενους νόµους και διαδικασίες, ότι ο χωρισµός αυτός είναι αναγκαίος για το συμφέρον του παιδιού.

12. Το δικαίωμα στην οικογενειακή ενότητα αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα και διασφαλίζεται σε πληθώρα διεθνών κειμένων όπως το Διεθνές Σύμφωνο για τα Αστικά και Πολιτικά Δικαιώματα (Αρ. 17), η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (Αρ. 8) και ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Αρ. 7).

 

ΙΙΙ.  ΘΕΣΕΙΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΡΑΤΗΣΗ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΑΠΕΛΑΣΗΣ

 

13. Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Fundamental Rights Agency-FRA) σε έκθεσή του σχετικά με την κράτηση των υπηκόων τρίτων χωρών που υπόκεινται σε διαδικασία επιστροφής,  υπογράμμισε ότι από μόνο του το γεγονός ότι κάποιος είναι παράτυπος μετανάστης δεν θα πρέπει να αποτελεί επαρκή λόγο για την κράτησή του. Το μέτρο της κράτησης θα πρέπει να εφαρμόζεται μόνο αφού εξεταστεί κατά πόσο αυτό είναι αναγκαίο και ανάλογο για την κάθε περίπτωση[6].

14. Στην έκθεσή του, το FRA επισημαίνει ότι οι εθνικές νομοθεσίες θα πρέπει να υποχρεώνουν τις αρχές να εξετάζουν σε κάθε περίπτωση κατά πόσο η επιστροφή του υπηκόου τρίτης χώρας μπορεί να διασφαλιστεί με λιγότερο αναγκαστικά μέτρα.

15. Η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης , υιοθέτησε το Μάιο του 2005, 20 Κατευθυντήριες Οδηγίες σχετικά με τις αναγκαστικές επιστροφές[7]. Στην εισαγωγή των Κατευθυντήριων Οδηγιών, επισημαίνεται ότι η εθελούσια επιστροφή είναι προτιμότερη από την αναγκαστική και εγκυμονεί λιγότερους κινδύνους σε σχέση με το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Συστήνεται συνεπώς στα κράτη μέλη να προωθούν την εθελούσια επιστροφή, ειδικότερα με το να παραχωρούν ένα εύλογο χρονικό διάστημα στον υπήκοο τρίτης χώρας για να συγκατατεθεί με την απόφαση επιστροφής και με το να δίνουν πρακτική βοήθεια όπως κίνητρα, κάλυψη εξόδων μεταφοράς, παροχή σαφών και ολοκληρωμένων πληροφοριών σε σχέση με τα υπάρχοντα προγράμματα εθελούσιας επιστροφής.

16. Η Κατευθυντήρια Οδηγία 6.1^Α προβλέπει ότι ένα άτομο στερείται την ελευθερία του με σκοπό την εκτέλεση της απόφασης επιστροφής μόνο εφόσον οι αρχές της χώρας φιλοξενίας έχουν καταλήξει ότι η απόφαση αυτή δεν μπορεί να διασφαλιστεί αποτελεσματικά με άλλα εναλλακτικά της κράτησης μέτρα, όπως συστήματα παρακολούθησης, υποχρέωση τακτικής αναφοράς στις αρχές, χρηματική ή άλλης μορφής εγγύηση.

17. Στις 2 Απριλίου 2012 κυκλοφόρησε η έκθεση του Special Rapporteur των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα των μεταναστών η οποία παρουσιάστηκε στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ και εστίασε στην κράτηση των παράτυπων μεταναστών[8].

18. Στην έκθεση υπογραμμίζεται ότι η διοικητική κράτηση των μεταναστών θα πρέπει να εφαρμόζεται κατ’ εξαίρεση. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, η κράτηση των μεταναστών, για να μην παραβιάζεται το δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια και για να παρέχεται προστασία ενάντια στην αυθαιρεσία, πρέπει να προβλέπεται στο νόμο και να είναι απαραίτητη, εύλογη και ανάλογη του επιδιωκόμενου σκοπού. Συγχρόνως, τονίζεται ότι η παράτυπη είσοδος των μεταναστών δεν θα πρέπει να θεωρείται ποινικό αδίκημα, καθώς δεν συνιστά αυτή καθεαυτή αδίκημα κατά προσώπων, ιδιοκτησίας ή εθνικής ασφάλειας.  Ο Special Rapporteur, διασαφηνίζει στην έκθεσή του ότι οι παράτυποι μετανάστες δεν είναι εγκληματίες και συνεπώς δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται ως τέτοιοι.

19. Σύμφωνη με τις πρόνοιες της προαναφερόμενης κοινοτικής Οδηγίας για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών, είναι η θέση του Rapporteur ότι θα πρέπει να αποφεύγεται η εκτεταμένη εφαρμογή της κράτησης και ότι θα πρέπει να γίνονται πρώτα προσπάθειες για εύρεση εναλλακτικών μέτρων. Η υιοθέτηση εναλλακτικών της κράτησης μέτρων αποκτά ιδιαίτερη σημασία εάν λάβει κανείς υπόψη ότι οι κρατούμενοι με σκοπό την απέλαση δεν έχουν συχνά πρόσβαση σε νομική αρωγή και υπηρεσίες διερμηνείας και έχουν λιγότερες δυνατότητες να προσφύγουν κατά της απόφασης κράτησής τους σε σχέση με τους κρατούμενους που είναι ύποπτοι για τη διάπραξη ποινικών αδικημάτων. Συγχρόνως, η κράτηση συστηματικά επιδεινώνει τη φυσική και διανοητική τους κατάσταση, ενώ συχνά οι άνθρωποι αυτοί εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους. Περαιτέρω, τα εναλλακτικά μέτρα συνεπάγονται πολύ χαμηλότερο κόστος σε σχέση με την κράτηση, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα καθώς η κράτηση έχει αντίκτυπο στις υπηρεσίες υγείας, στην ένταξη των μεταναστών και σε άλλες κοινωνικές προκλήσεις. Με την έννοια αυτή, η οικονομική προέκταση δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται εν μέσω της οικονομικής κρίσης και των προσπαθειών που καταβάλλονται για περιστολή των κρατικών δαπανών.

20. Ως εναλλακτική της κράτησης λύση μπορεί να οριστεί «κάθε  νομοθεσία, πολιτική ή πρακτική που επιτρέπει στους αιτητές ασύλου, τους πρόσφυγες και τους μετανάστες να διαμένουν ελεύθερα στην τοπική κοινωνία, όσο διευθετείται το καθεστώς παραμονής τους ή όσο περιμένουν την απομάκρυνσή ή την απέλασή τους από τη χώρα»[9]. Ενδεικτικά στην έκθεση, αναφέρονται ως εναλλακτικά μέτρα η υποχρέωση των μεταναστών να παρίστανται και να υπογράφουν στις αρμόδιες αρχές, η παράδοση των νομιμοποιητικών τους εγγράφων, η καταβολή εγγύησης ή η τοποθέτησή τους σε συγκεκριμένες δομές ή περιοχές της χώρας.

 

ΙV. ΘΕΣΕΙΣ ΔΙΕΘΝΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ

 

21. Ο Ύπατος Αρμοστής των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα υπέβαλε στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ μια μελέτη σχετικά με τις προκλήσεις και τις βέλτιστες πρακτικές κατά την εφαρμογή του διεθνούς πλαισίου για την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού στα πλαίσια της μετανάστευσης[10].

22. Στην έκθεση επισημαίνεται ότι η αρχή του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού σε συνδυασμό με άλλες αρχές όπως το δικαίωμα του παιδιού να εκφράζεται και να ακούγεται η άποψή του, πρέπει να λαμβάνεται πρώτα υπόψη σε σχέση με κάθε απόφαση επιστροφής του ίδιου και των γονέων του. Η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού, παρότι αναγνωρίζει ότι σε εξαιρετικές περιπτώσεις η επιστροφή των παιδιών μπορεί να είναι αποδεκτή, επιχειρήματα που δεν στηρίζονται σε δικαιώματα (“non-rights based arguments”) όπως αυτά που σχετίζονται με την ανάγκη άσκησης μεταναστευτικού ελέγχου δεν μπορούν να υπερβαίνουν τη συλλογιστική για τη διασφάλιση του βέλτιστου συμφέροντος. Σύμφωνα με τον Ύπατο Αρμοστή, αυτό συνεπάγεται ότι αποτελεσματικοί μηχανισμοί που να καθορίζουν το καλύτερο συμφέρον του παιδιού, πρέπει να λαμβάνουν χώρα πριν να αποφασίζεται η επιστροφή του[11].

23. Στα πλαίσια των πιο πάνω, κινείται και η Σύσταση 1469(2000), με τίτλο «Γυναίκες και παιδιά στη φυλακή», της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, σύμφωνα με την οποία η στέρηση της ελευθερίας γυναικών εγκύων ή μητέρων μικρών παιδιών χρησιμοποιείται μόνο ως λύση ύστατης ανάγκης στις γυναίκες που έχουν καταδικαστεί για τα πλέον σοβαρά αδικήματα και αποτελούν κίνδυνο για την κοινωνία. Υπό το φως της εν λόγω Σύστασης, ψηφίστηκε ο περί της Προστασίας Ανήλικων Τέκνων Καταδικασθεισών ή Υπόπτων Μητέρων Νόμος του 2005 (Ν.33(Ι)/2005), βάσει του όποιου οι γυναίκες και μητέρες ανήλικων παιδιών μέχρι τριών ετών, εξαιρούνται της κράτησης ως ύποπτες, καθώς και της ποινής φυλάκισης ως καταδικασθείσες, εκτός για καθορισμένα αδικήματα ιδιαίτερης απαξίας.

 

V. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

 

24. Δυστυχώς, οι επιστολές μου προς τον Υπουργό Εσωτερικών και το αρμόδιο Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, παρέμειναν, στις πλείστες περιπτώσεις, αναπάντητες. Εν πάση όμως περιπτώσει, η συνέχιση της κράτησης των παραπονούμενων και η απέλαση δύο εξ αυτών, παρά τις προηγούμενες Εκθέσεις μου, αποτελεί επαρκή και έμπρακτη ένδειξη των θέσεων και των πρακτικών, στις οποίες εμμένει η αρμόδια αρχή σε αντίθεση με τις μέχρι σήμερα εισηγήσεις μου.

25. Για το λόγο αυτό, αποφάσισα να προχωρήσω άμεσα στην υποβολή της παρούσας Τοποθέτησης ως Εθνική Ανεξάρτητη Αρχή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, χωρίς να αναμένω τα σχόλια και τις απόψεις της αρμόδιας αρχής επί των ατομικών περιπτώσεων που αναλύθηκαν, καθώς το ζήτημα που ανακύπτει υπερβαίνει, κατά την άποψη μου, τις ατομικές παραβιάσεις δικαιωμάτων και άπτεται του σεβασμού που επιδεικνύουμε ως Κυπριακή Δημοκρατία γενικότερα στα ανθρώπινα δικαιώματα.

 

[α]  Συμπεράσματα σχετικά με την επιβολή του μέτρου της κράτησης

 

26. Σύμφωνα με το θεσμικό πλαίσιο και τις θέσεις πολλών διεθνών φορέων ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αναλύθηκαν, δεν μπορώ παρά να καταλήξω στο συμπέρασμα ότι οι πρακτικές που εφαρμόστηκαν στις περιπτώσεις που καταγγέλθηκαν στο Γραφείο μου βρίσκονται σε ευθεία αντίθεση με το ισχύον νομικό πλαίσιο και παραβιάζουν βασικά ανθρώπινα δικαιώματα όχι μόνο των μητέρων αλλά κυρίως των ανήλικων παιδιών.

27. Σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία, πρώτιστη υποχρέωση της αρμόδιας αρχής προτού προχωρήσει στην έκδοση διατάγματος κράτησης είναι η εξέταση επιβολής άλλων επαρκών και λιγότερο επαχθών μέτρων για εξυπηρέτηση του σκοπού της απέλασης. Σε καμία από τις περιπτώσεις που αναλύθηκαν στην αρχή, δεν φαίνεται να υπήρξε ο ελάχιστος προβληματισμός για τυχόν επιβολή εναλλακτικών μέτρων αντί της κράτησης, ούτε και λήφθηκαν υπόψη οι παράγοντες που αναφέρονται ενδεικτικά στον σχετικό Νόμο, όπως η οικογενειακή κατάσταση, το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, η διάρκεια της παραμονής και οι δεσμοί με την χώρα εγκατάστασης.

28. Λυπούμαι να παρατηρήσω ότι η κράτηση διατάζεται, στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, αυτόματα χωρίς να προηγείται η διαδικασία που προβλέπεται εκ του νόμου. Μάλιστα, από την εμπειρία μου στο χειρισμό παραπόνων που άπτονται της μεταναστευτικής πολιτικής, διαφαίνεται ότι η αρμόδια αρχή έχει την πεποίθηση ότι η κράτηση επιβάλλεται νόμιμα σε κάθε περίπτωση που ο παρανόμως διαμένων αλλοδαπός αρνείται να επιστρέψει οικειοθελώς στην χώρα καταγωγής του. Σε αλληλογραφία με το Γραφείο μου κατά τη διερεύνηση πολλών παραπόνων, η αρμόδια αρχή προβάλλει το επιχείρημα ότι δόθηκε η ευκαιρία στον άτυπο μετανάστη να αναχωρήσει οικειοθελώς αλλά δεν το έπραξε και επομένως η κράτηση του αποτελεί απαραίτητο και νόμιμο μέτρο για την απέλαση του.

29. Αυτή η προσέγγιση διαστρεβλώνει, κατά την άποψη μου, το πνεύμα και το γράμμα των σχετικών προνοιών της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 115/2008 και του Περί Μετανάστευσης Νόμου. Μια προσεχτική ανάγνωση των νομικών αυτών κειμένων καθιστά ξεκάθαρο το γεγονός ότι, σε κάθε περίπτωση και υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, η κράτηση θα πρέπει να αποτελεί το έσχατο μέτρο, αφού πρώτα εξεταστούν άλλα λιγότερα επαχθή μέτρα.  Το στάδιο της οικειοθελούς αναχώρησης που επίσης προβλέπεται εκ του Νόμου δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως υποκατάστατο των εναλλακτικών της κράτησης μέτρων που πρέπει να εξετάζονται κατά το στάδιο της επιβολής της αναγκαστικής επιστροφής, ιδίως ενόψει του ότι η χώρα μας δεν έχει ακόμα υλοποιήσει οποιοδήποτε πρόγραμμα εθελούσιας επιστροφής.

30. Δυστυχώς, εξ όσων γνωρίζω, δεν έχει χαραχθεί εκ μέρους του αρμόδιου Υπουργείου συγκεκριμένη πολιτική που να καθορίζει τις διαδικασίες εξέτασης άλλων εναλλακτικών της κράτησης μέτρων και το είδος αυτών. Αντίθετα, οι πρόσφατες περιπτώσεις αναδεικνύουν την ένταση με την οποία επιβάλλεται η κράτηση, αποτελώντας τον κανόνα και όχι την εξαίρεση ως έσχατο μέτρο και παραγνωρίζοντας ακόμα και το συμφέρον ανήλικων παιδιών.

31. Για την πρακτική της αυτόματης επιβολής κράτησης για σκοπούς απέλασης, η Κύπρος έχει ήδη γίνει δέκτης αυστηρής κριτικής από διεθνείς φορείς, όπως η Διεθνής Αμνηστία[12] και η συνέχιση αυτής της πρακτικής εκθέτει διεθνώς τη χώρα μας.

 

[β] Συμπεράσματα για την επιβολή κράτησης σε γονείς ανήλικων παιδιών

 

32. Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, η γενικευμένη επιβολή της κράτησης στους υπό απέλαση αλλοδαπούς χωρίς συνεκτίμηση των προσωπικών τους περιστάσεων αποτελεί παραβίαση του σχετικού νομικού πλαισίου και οδηγεί σε παραβίαση βασικών δικαιωμάτων που σχετίζονται με την ελευθερία του ατόμου.

33. Οι παραβιάσεις αυτές καθίστανται ακόμη πιο σοβαρές και έχουν μεγαλύτερη ηθική και νομική απαξία όταν θίγουν ταυτόχρονα και τα δικαιώματα παιδιών. Οι πρόσφατες περιπτώσεις κράτησης και των δύο γονέων, που καταγγέλθηκαν στο Γραφείο μου, αποτελούν ακόμα μια απόδειξη της έλλειψης μιας διαδικασίας εξατομικευμένης αξιολόγησης των μέτρων που ενδείκνυνται στην κάθε περίπτωση και της συνεχούς εφαρμογής μιας αυτόματης διαδικασίας που οδηγεί σε καθεστώς κράτησης όλους τους παράτυπους μετανάστες που συλλαμβάνονται.

34. Αποτελεί βασική αρχή του διεθνούς δικαιικού πολιτισμού ότι σε κάθε απόφαση που δυνητικά επηρεάζει ένα παιδί, θα πρέπει να λαμβάνεται πρωτίστως υπόψη το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού. Επομένως, το συμφέρον του παιδιού αποτελεί πρωταρχική προτεραιότητα που δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να σταθμίζεται ή πόσο μάλλον να παραγνωρίζεται για εξυπηρέτηση άλλων θεμιτών σκοπών, όπως ο έλεγχος της μετανάστευσης ή η διευκόλυνση των απελάσεων.

35. Η κράτηση και των δύο γονέων και ιδιαίτερα των μητέρων μακριά από τα παιδιά τους για σκοπούς απέλασης πλήττει καίρια και ανεπανόρθωτα το συμφέρον του παιδιού, καθώς διαταράσσει την οικογενειακή ενότητα και στερεί από το παιδί τους δεσμούς με τους πολυτιμότερους ανθρώπους για αυτό, την μητέρα και τον πατέρα του. Ο αποχωρισμός αυτός μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες για το παιδί και να το στιγματίσει για την υπόλοιπη ζωή του. Άλλωστε, για το λόγο αυτό ο νόμος προνοεί ότι δεν επιτρέπεται η κράτηση μητέρων με παιδιά κάτω των 3 ετών παρά μόνο για πολύ σοβαρά αδικήματα του Ποινικού Κώδικα.

36. Ως εκ τούτου, η λήψη ενός τόσο σκληρού μέτρου με μοναδική αιτιολόγηση την εξυπηρέτηση του σκοπού της απέλασης και η μεταχείριση μητέρων ως επικίνδυνων εγκληματιών, με μοναδική αιτία το άτυπο καθεστώς παραμονής τους εκφεύγει της νομιμότητας με προφανή και αναμφισβήτητο τρόπο.

 

VI.  Εισηγήσεις

 

37. Για τους λόγους που αναλύθηκαν, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η πρακτική της αυτόματης κράτησης των άτυπων μεταναστών και ιδιαίτερα η κράτηση των γονέων ανήλικων παιδιών παραβιάζει εξόφθαλμα την κείμενη νομοθεσία και παραβιάζει κατάφωρα την αρχή της αναλογικότητας, η οποία πρέπει να διέπει κάθε περιορισμό ατομικών δικαιωμάτων. Περαιτέρω, η διαστρέβλωση των νομικών εννοιών από την αρμόδια αρχή προκειμένου η κράτηση να ενδυθεί με «πέπλο νομιμότητας» και να εξυπηρετηθεί ο σκοπός της απέλασης, παραβιάζει τη νομιμότητα και πλήττει καίρια το κράτος δικαίου.

38. Το Υπουργείο Εσωτερικών και η Δ/ντρια του Τμ. Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης έχουν, σύμφωνα με το νόμο, την διακριτική ευχέρεια να αποφασίζουν για τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν κατά τις διαδικασίες απέλασης. Η ευχέρεια αυτή προβλέπεται εκ του Νόμου και δεν αμφισβητείται.

39. Όμως, η νομοθετική πρόβλεψη της διακριτικής αυτής ευχέρειας δεν νομιμοποιεί άνευ ετέρου τις αποφάσεις που λαμβάνονται κατά την εφαρμογή της. Δηλαδή, το γεγονός ότι ένα διοικητικό όργανο έχει την διακριτική ευχέρεια να αποφασίζει για κάποιο ζήτημα δεν καθιστά a priori τις αποφάσεις του νόμιμες, επειδή λήφθηκαν βάσει αυτής της εκ του νόμου εξουσίας του.

40. Αντίθετα, τα όρια της άσκησης της διακριτικής ευχέρειας θα πρέπει κάθε φορά να ελέγχονται, ώστε να εξασφαλίζεται η τήρηση της νομιμότητας και του κράτους Δικαίου.  Σε κάθε περίπτωση, οι αρμόδιες αρχές της Πολιτείας δεν μπορεί να λειτουργούν μεροληπτικά έχοντας προαποφασίσει έναν γενικό τρόπο άσκησης της διακριτικής τους ευχέρειας και αναζητώντας εκ των υστέρων ερείσματα στο νόμο για να δικαιολογήσουν τις αποφάσεις τους.

41. Ως εκ τούτου, η επίκληση από το Τμ. Αρχείου Πληθυσμού & Μετανάστευσης ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται είναι στο πλαίσιο της νομιμότητας, απλά και μόνο επειδή ο Νόμος παρέχει τη διακριτική ευχέρεια λήψης τέτοιων αποφάσεων, είναι εντελώς αντίθετη με τις βασικές αρχές που διέπουν τη δράση των διοικητικών αρχών.

42. Ειδικότερα, στο πλαίσιο της άσκησης μεταναστευτικού ελέγχου, θα πρέπει να καταστεί σαφές προς πάσα κατεύθυνση ότι η εφαρμογή μεταναστευτικής πολιτικής και η επιτυχής απέλαση των παρανόμως διαμενόντων μεταναστών δεν μπορεί να επιδιώκεται με «οποιοδήποτε κόστος». Τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν μπορεί να καταπατούνται στο βωμό της διασφάλισης του «υπέρτατου» αγαθού της εθνικής μας κυριαρχίας μέσω της απέλασης μεταναστών.

43. Ως εκ τούτου, η κράτηση δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ή να εφαρμόζεται ως μέτρο εξαναγκασμού των μεταναστών να συνεργαστούν για την απέλαση τους, παραγνωρίζοντας την σχετική νομοθεσία και παραβιάζοντας τελικά βασικά δικαιώματα. Στο πλαίσιο αυτό, αδυνατώ να αντιληφθώ με ποιον άλλο τρόπο ο αποχωρισμός των γονέων από τα παιδιά τους εξυπηρετεί την απέλαση καλύτερα από άλλα λιγότερο επαχθή μέτρα, πέραν του ότι ασκεί εκβιαστική πίεση προς τους γονείς να συνεργαστούν άμεσα για να απελαθούν και έτσι να επανενωθούν με τα παιδιά τους.

44. Υπό το φως των πιο πάνω, αποτελεί βασική εισήγηση μου όπως ο Υπουργός Εσωτερικών επανεξετάσει την πολιτική που εφαρμόζεται όσον αφορά την επιβολή κράτησης κατά τις διαδικασίες απέλασης και προχωρήσει στην χάραξη συγκεκριμένης πολιτικής που θα καθορίζει με σαφήνεια τις προϋποθέσεις εφαρμογής και το είδος άλλων λιγότερο επαχθών και αποτελεσματικών μέτρων για την διευκόλυνση των απελάσεων.

45. Ακόμη, κύρια εισήγηση μου είναι όπως παύσει άμεσα η πρακτική της κράτησης γονέων με ανήλικα παιδιά, και ιδιαίτερα των μητέρων, και όπως ξεκαθαριστεί από τον Υπουργό Εσωτερικών η πολιτική που πρέπει να ακολουθείται στις περιπτώσεις αυτές. Η εξέταση του ενδεχομένου επιβολής κράτησης σε πρόσωπο που είναι γονέας ανήλικου παιδιού θα πρέπει να γίνεται με πρώτιστο κριτήριο την εξυπηρέτηση του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού και αφού ληφθούν υπόψη οι ευρύτερες οικογενειακές περιστάσεις του συγκεκριμένου προσώπου, όπως ορίζει ο Νόμος.

46. Προς την κατεύθυνση αυτή, τονίζω την θέση μου ότι η κράτηση γονέων και ιδιαίτερα των μητέρων ανήλικων παιδιών δεν πρέπει να εφαρμόζεται καθώς παραβιάζει πρώτιστα τα δικαιώματα των παιδιών, τα οποία η Πολιτεία έχει αυξημένο καθήκον να προστατεύει. Κρίνω σκόπιμο να ξεκαθαρίσω ότι η πιο πάνω θέση μου δεν διαφοροποιείται ακόμα και στην περίπτωση που εξευρεθούν ή διαμορφωθούν κατάλληλοι χώροι για την κράτηση οικογενειών. Ως φορέας προάσπισης και προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τονίζω ότι η κράτηση οικογενειών με βρίσκει εντελώς αντίθετη, καθώς έχω την άποψη ότι αποτελεί ένα πολύ σκληρό μέτρο που είναι εντελώς δυσανάλογο με τον σκοπό που τυχόν εξυπηρετεί.

47. Περαιτέρω, κρίνω χρήσιμο να υπενθυμίσω την αρμοδιότητα του Υπουργού Εσωτερικών να εξετάζει αυτεπάγγελτα ανά δίμηνο την κράτηση των μεταναστών και να διατάζει τον τερματισμό της όταν οι περιστάσεις και ο νόμος το επιβάλλουν. Η μη επαναξιολόγηση της νομιμότητας της κράτησης και η συνέχιση της κατά παράβαση του Νόμου καθιστούν το αρμόδιο Υπουργείο υπεύθυνο και υπόλογο για περιπτώσεις παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ως εκ τούτου, καλώ τον Υπουργό Εσωτερικών να ασκεί τις εκ του Νόμου αρμοδιότητες του προς την κατεύθυνση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων καθ’ όλη τη  διάρκεια των διαδικασιών επιστροφής.

48. Η παρούσα Τοποθέτηση μου υποβάλλεται προς τον Υπουργό Εσωτερικών για ενημέρωση του και τις δικές του ενέργειες και κοινοποιείται στον Υπουργό Δικαιοσύνης & Δημόσιας Τάξης για ενημέρωση του και τυχόν ενέργειες του στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του.

49. Επειδή τα ζητήματα που ανακύπτουν είναι εξαιρετικής σημασίας, αναμένω άμεση ενημέρωση μου για τις σχετικές ενέργειες υπό το φως των εισηγήσεων μου.

 

Ελίζα Σαββίδου

Επίτροπος Διοικήσεως

και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

 

---