Αρ. Φακ.: Α/Π 1352/2012
Έκθεση της Επιτρόπου Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αναφορικά με την ακύρωση
από το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης
των αδειών παραμονής φοιτητών από τρίτη χώρα λόγω παραβίασης των όρων απασχόλησής τους
Τομέας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Προϊστάμενος: Άριστος Τσιάρτας
Επιβλέπων Λειτουργός: Γιώργος Κακότας
Ερευνούσα Λειτουργός: Θέκλα Δημητριάδου
Λευκωσία, 10 Μαΐου 2014
Περιγραφή παραπόνου
1. Ο κ. M. E. και ο κ. M. M. από το Μαρόκο μου κατήγγειλαν, στις 22 Ιουνίου 2012, ότι η άδεια παραμονής τους για σκοπούς φοίτησης σε ιδιωτικό πανεπιστήμιο στην Κύπρο ακυρώθηκε από το Τμήμα Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης (ΤΑΠΜ), εξαιτίας της απασχόλησής τους σε μη επιτρεπόμενο τομέα εργασίας, χωρίς να ληφθούν υπόψη οι πραγματικές τους συνθήκες και χωρίς να εξαντληθούν τα περιθώρια που προνοούνται στη νομοθεσία για λιγότερο επαχθή κυρωτικά μέτρα.
2. Συγκεκριμένα, οι παραπονούμενοι ήταν εγγεγραμμένοι φοιτητές στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου, σε πρόγραμμα τετραετούς φοίτησης στον κλάδο Γενικών Επιχειρήσεων, με αναμενόμενο χρόνο περάτωσης των σπουδών τους το 2014. Σύμφωνα με τους παραπονούμενους, για σκοπούς συντήρησης τους κατά τη διάρκεια των σπουδών τους εργάστηκαν για κάποιο διάστημα σε εστιατόριο στη Λευκωσία, από όπου σταμάτησαν τον Σεπτέμβριο του 2011. Μερικούς μήνες αργότερα, και συγκεκριμένα στις 2 Ιανουαρίου 2012, ειδοποιήθηκαν γραπτώς από το ΤΑΠΜ ότι οι άδειες παραμονής τους ακυρώθηκαν στη βάση της παραβίασης των όρων απασχόλησής τους. Η προσπάθεια τους για ανάκληση της πιο πάνω απόφασης, μέσω δικηγόρου, επέφερε μια δεύτερη αρνητική απάντηση, ημερομηνίας 28 Μαΐου 2012.
3. Όπως υποστηρίζουν οι παραπονούμενοι, η απόφαση του Τμήματος υπήρξε άδικη και ανεπιεικής για τους ίδιους, καθώς δεν λήφθηκαν επαρκώς υπόψη η ανελλιπής φοίτηση τους στο πανεπιστήμιο και τα έξοδα που κατέβαλαν οι ίδιοι μέχρι στιγμής για σκοπούς φοίτησης και παραμονής στην Κύπρο.
4. Σύμφωνα, ακόμα, με τους παραπονούμενους, η απόφαση για άμεση ακύρωση των αδειών τους λήφθηκε κατά παράβαση της σχετικής νομοθεσίας, σύμφωνα με την οποία θα έπρεπε να τους επιβληθούν διοικητικά πρόστιμα προτού ληφθεί εναντίον τους το δραστικό μέτρο της ακύρωσης των αδειών.
Έρευνα και διαπιστώσεις
5. Στα πλαίσια διερεύνησης του παραπόνου, ζήτησα από τη Διευθύντρια του ΤΑΠΜ, με επιστολή ημερομηνίας 12 Ιουλίου 2012, και υπενθύμιση στις 14 Σεπτεμβρίου 2012, τα σχόλια και τις απόψεις της σε σχέση με τα πιο πάνω, μαζί με τους σχετικούς φακέλους της υπηρεσίας. Γραπτή απάντηση έλαβα στις 19 Οκτωβρίου 2012, ενώ οι φάκελοι μου διαβιβάστηκαν, μετά από επιπλέον υπενθύμιση, στις 7 Φεβρουαρίου 2013.
6. Στην απάντηση του ΤΑΠΜ γινόταν, κατά κύριο λόγο, αναφορά στα γεγονότα τα οποία μου είχαν ήδη γνωστοποιηθεί μέσω του παραπόνου των δύο φοιτητών και στο νομοθετικό έρεισμα της ακύρωσης των αδειών. Ειδικότερα ως προς το αίτημα που υπέβαλαν οι παραπονούμενοι για επανεξέταση της απόφασης, το Τμήμα σχολίασε ότι «δεν προσκομίστηκαν νέα στοιχεία που να δικαιολογούν αναίρεση της απόφασης», καταλήγοντας ότι «με ανεργία 12% η παράνομη απασχόληση στη Δημοκρατία δε μπορεί να γίνει ανεκτή».
7. Από τη μελέτη των δύο φακέλων προέκυψαν τα ακόλουθα:
– Και οι δύο παραπονούμενοι ήρθαν στην Κύπρο τον Ιούνιο του 2008, με άδειες εισόδου και παραμονής ως φοιτητές στον κλάδο Ξενοδοχειακής Διαχείρισης ιδιωτικού κολλεγίου, από τον οποίο αναμένονταν να αποφοιτήσουν το καλοκαίρι του 2011. Οι άδειες τους ανανεώνονταν ετησίως.
– Στις 25 Οκτωβρίου 2010 έκαναν και οι δύο αίτηση μετεγγραφής στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, στο κλάδο Γενικών Επιχειρήσεων, στο 2ο έτος. Το αίτημα έγινε δεκτό και οι άδειες παραμονής τους ανανεώνονταν ετησίως, στη βάση της συνέχισης των σπουδών τους, με τις τελευταίες άδειες να ισχύουν μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2012.
– Στις 5 Σεπτεμβρίου 2011 οι παραπονούμενοι εντοπίστηκαν να εργάζονται σε εστιατόριο στη Λευκωσία. Ο εντοπισμός τους έγινε στα πλαίσια επιθεώρησης διαφόρων χώρων εργασίας από το «Μεικτό Κλιμάκιο της Υπηρεσίας Αλλοδαπών και Μετανάστευσης και του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων για την πάταξη της παράνομης/ αδήλωτης απασχόλησης». Για το γεγονός του εντοπισμού, ενημερώθηκε γραπτώς η Διευθύντρια του ΤΑΠΜ, στις 12 Οκτωβρίου 2011, για τις δικές της ενέργειες.
– Στις 27 Δεκεμβρίου 2011 η Διευθύντρια έδωσε οδηγίες για ακύρωση των αδειών παραμονής 100 αλλοδαπών φοιτητών που εντοπίστηκαν να εργάζονται χωρίς άδεια σε επιθεωρήσεις του Μεικτού Κλιμακίου που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ Αυγούστου και Δεκεμβρίου του 2011. Σε αυτούς περιλαμβάνονταν και οι παραπονούμενοι.
– Στις 2 Ιανουαρίου 2012 οι παραπονούμενοι ενημερώθηκαν γραπτώς από το Τμήμα για το γεγονός της ακύρωσης των αδειών τους, στη βάση της παραβίασης των όρων παραμονής τους, λόγω απασχόλησής τους εκτός των επιτρεπόμενων τομέων.
– Στις 25 Ιανουαρίου 2012 οι παραπονούμενοι ζήτησαν, μέσω δικηγόρου, από τον Υπουργό Εσωτερικών, ανάκληση της πιο πάνω απόφασης, επισυνάπτοντας αναλυτικές βαθμολογίες φοίτησης και βεβαιώσεις του ιδιωτικού πανεπιστημίου αναφορικά με τη φοίτησή τους και την αναμενόμενη ολοκλήρωση των σπουδών τους το καλοκαίρι του 2014.
– Η Διευθύντρια έκρινε ότι δεν υπήρχε νέο στοιχείο που να δικαιολογεί επανεξέταση των περιπτώσεων και ενημέρωσε σχετικώς το δικηγόρο, με γραπτή απάντηση ημερομηνίας 28 Μαΐου 2012.
– Στις 13 Αυγούστου 2012 καταχωρήθηκαν τα στοιχεία τους στον κατάλογο απαγορευμένων προσώπων (stop list).
Νομοθετικό και θεσμικό πλαίσιο στην Κύπρο
8. Η διαδικασία παραχώρησης, ανανέωσης και ανάκλησης των αδειών εισόδου και παραμονής σε φοιτητές προερχόμενους από τρίτες χώρες ρυθμίζεται από τον περί Αλλοδαπών και Μετανάστευσης (Τροποποιητικό) Νόμο του 2007 [1], ο οποίος θεσπίστηκε στα πλαίσια εναρμόνισης με σχετική ευρωπαϊκή Οδηγία [2].
9. Η πρόσβαση των φοιτητών σε οικονομική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια των σπουδών τους ρυθμίζεται με το άρθρο 18ΝΕ του Νόμου, στο οποίο αναφέρεται ότι οι φοιτητές, έξι μήνες μετά την άφιξή τους [3], έχουν δικαίωμα εργασίας, εκτός ωραρίου σπουδών, σε συγκεκριμένους τομείς που αποφασίζονται από τον Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, αφού ληφθεί υπόψη η κατάσταση στην αγορά εργασίας [4]. Ο ανώτατος χρόνος απασχόλησης τους είναι 20 ώρες εβδομαδιαία, εκτός από τις περιόδους διακοπών, κατά τις οποίες το όριο αυξάνεται στις 38 ώρες εβδομαδιαία [5]. Πριν από την έναρξη της απασχόλησης, απαιτείται η εξασφάλιση συμβολαίου απασχόλησης με συγκεκριμένο εργοδότη, θεωρημένο από το Τμήμα Εργασίας ή, σε περίπτωση περιστασιακής απασχόλησης σε νοικοκυριά, η συμπλήρωση ειδικού εντύπου με τα ονόματα των εργοδοτών, τις ώρες απασχόλησης και τις αμοιβές τους [6].
10. Σύμφωνα με απόφαση της Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, που δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας στις 11 Απριλίου 2008, η απασχόληση των φοιτητών επιτρέπεται στους ακόλουθους τομείς και επαγγέλματα:
| Α/Α | Οικονομική δραστηριότητα | Επαγγέλματα |
| 1 | Εμπόριο – Επισκευές | Αχθοφόροι χονδρικού εμπορίου, εργάτες σταθμών βενζίνης/ πλυσίματος αυτοκινήτων |
| 2 | Υγεία – Κοινωνική μέριμνα | Φροντιστές στεγών ηλικιωμένων, νοουμένου ότι πληρούνται οι πρόνοιες της σχετικής νομοθεσίας |
| 3 | Δραστηριότητες νοικοκυριών | Περιστασιακές εργασίες οικιακής φύσης. |
| 4 | Μεταποίηση | Εργάτες αρτοποιείων, μονάδων ζωοτροφών, ανακύκλωσης αποβλήτων, εργάτες νυκτερινής βάρδιας σε μεταποιητικές βιομηχανίες |
| 5 | Γεωργία – Κτηνοτροφία – Αλιεία | Εργάτες Γεωργίας – Κτηνοτροφίας – Αλιείας |
| 6 | Άλλες δραστηριότητες | Καθαριστές κτιρίων, εργάτες αποχετεύσεων |
| 7 | Επισιτιστικός κλάδος | Διανομείς έτοιμου φαγητού |
| 8 | Εστιατόρια/ Κέντρα Αναψυχής [7] | Βοηθοί κουζίνας, καθαριστές |
| 9 | Ξενοδοχεία [8] | Βοηθοί κουζίνας, καθαριστές |
11. Στο ενδεχόμενο διαπίστωσης παράβασης των πιο πάνω περιορισμών κατά την έμμισθη δραστηριότητα των φοιτητών, η Διευθύντρια του ΤΑΠΜ δύναται, σύμφωνα με το άρθρο 18ΝΖ της Νομοθεσίας, να επιβάλει διοικητικό πρόστιμο τόσο στον εργοδότη όσο και στο φοιτητή. Στο φοιτητή, ειδικότερα, μπορεί να επιβληθεί:
(α) σε περίπτωση πρώτης παράβασης, διοικητικό πρόστιμο που δεν υπερβαίνει τις £200 [€341,72]
(β) σε περίπτωση δεύτερης παράβασης, διοικητικό πρόστιμο που δεν υπερβαίνει τις £500 [€854,30]
(γ) σε περίπτωση μεταγενέστερης παράβασης, διοικητικό πρόστιμο που δεν υπερβαίνει τις £500 [€854,30] επί του αριθμού των παραβάσεων.
12. Επιπλέον, στο άρθρο 18Ν(5) της Νομοθεσίας προνοείται η δυνατότητα ανάκλησης της άδειας παραμονής φοιτητή, για τον ίδιο λόγο:
η άδεια διαμονής μπορεί να μην ανανεωθεί ή να ανακληθεί στις περιπτώσεις που ο κάτοχός της (α) δεν τηρεί τα όρια και όρους που έχουν επιβληθεί στην πρόσβαση σε οικονομικές δραστηριότητες.
Σύμφωνα, επίσης, με το άρθρο 18ΝΣΤ(3),
κάθε απόφαση με την οποία …ανακαλείται άδεια διαμονής αιτιολογείται και κοινοποιείται γραπτώς στον ενδιαφερόμενο υπήκοο τρίτης χώρας. Η κοινοποίηση αναφέρει ρητά τη δυνατότητα Προσφυγής στο Ανώτατο Δικαστήριο και την χρονική προθεσμία για την άσκησή της.
13. Στις άδειες παραμονής που χορηγούνται στους φοιτητές αναγράφονται συνοπτικά τα πιο κύρια σημεία της Νομοθεσίας, στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα. Ειδικότερα σε σχέση με την οικονομική δραστηριότητά τους, αναγράφονται οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες μπορούν εργαστούν και ότι σε περίπτωση παραβίασης των προϋποθέσεων αυτών, οι ίδιοι υπόκεινται σε διοικητικά πρόστιμα ή ποινική δίωξη ή/ και απέλαση.
14. Για σκοπούς ρύθμισης της ακολουθούμενης διαδικασίας εξέτασης των περιπτώσεων που παραβιάζουν τους πιο πάνω όρους, η Διευθύντρια ενημέρωσε τους λειτουργούς της, εγκρίνοντας εσωτερικό Σημείωμα, ημερομηνίας 30 Σεπτεμβρίου 2011 [9], στο οποίο αναγράφονταν τα εξής:
«στις περιπτώσεις που αλλοδαπός φοιτητής εντοπίζεται να απασχολείται παράνομα, ανεξάρτητα από το κατά πόσο διώκεται ή όχι ποινικά, και λαμβανομένων υπόψη των συγκεκριμένων περιστάσεών του, η εκκρεμούσα αίτηση του για ανανέωση της άδειας παραμονής τους ή της μετεγγραφής του θα αποστέλλεται σε εσάς [τη Διευθύντρια] για το ενδεχόμενο απόρριψης και θα ζητείται ενημέρωση από το Διοικητή της ΥΑΜ για το ενδεχόμενο συνέχισης της ποινικής διερεύνησης. Περαιτέρω συμφωνήθηκε ότι αν ο αλλοδαπός είναι κάτοχος άδειας παραμονής σε ισχύ, θα υποβάλλεται προς εσάς [τη Διευθύντρια] σχετικό σημείωμα για το ενδεχόμενο ακύρωσης της άδειάς του».
Η ευρωπαϊκή προσέγγιση της εισόδου υπηκόων τρίτων χωρών για σκοπούς φοίτησης
15. Η αναγνώριση της ωφελιμότητας των διεθνών φοιτητών που ταξιδεύουν στην Ευρώπη για να σπουδάσουν διαφαίνεται από την ίδια την Οδηγία [10] με την οποία θεσπίστηκε το ενωσιακό πλαίσιο για την εισδοχή υπηκόων τρίτων χωρών με σκοπό τις σπουδές, στο Προοίμιο της οποίας αναφέρονται τα ακόλουθα:
Ένας από τους στόχους της Κοινότητας στον τομέα της παιδείας είναι η προβολή της Ευρώπης στο σύνολό της, ως παγκόσμιου κέντρου αριστείας για τη γενική και την επαγγελματική εκπαίδευση. Η ενθάρρυνση της κινητικότητας στο πλαίσιο της κοινότητας των υπηκόων τρίτων χωρών με σκοπό τις σπουδές αποτελεί πρωταρχικό στοιχείο της στρατηγικής αυτής. Η προσέγγιση των εθνικών νομοθεσιών των κρατών μελών στον τομέα των προϋποθέσεων εισόδου και διαμονής αποτελεί μέρος της εν λόγω στρατηγικής.
Ειδικότερα ως προς την πρόσβαση των φοιτητών στην αγορά εργασίας, η Οδηγία κατευθύνει τα κράτη μέλη ως εξής:
Προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στους σπουδαστές που είναι υπήκοοι τρίτων χωρών να καλύψουν μέρος του κόστους των σπουδών τους, θα πρέπει να επιτρέπεται η πρόσβαση στην αγορά εργασίας… Η αρχή της πρόσβασης των σπουδαστών στην αγορά εργασίας… θα πρέπει να είναι γενικός κανόνας. Ωστόσο, σε εξαιρετικές περιστάσεις, τα κράτη μέλη θα πρέπει να μπορούν να λαμβάνουν υπόψη τους την κατάσταση που επικρατεί στην αγορά εργασίας τους.
16. Με το θέμα της εισδοχής διεθνών φοιτητών στην Ευρώπη καταπιάστηκε και το Ετήσιο Συνέδριο του Ευρωπαϊκού Δικτύου Μετανάστευσης, το οποίο πραγματοποιήθηκε στη Κύπρο στις 29 και 30 Οκτωβρίου 2012, στα πλαίσια της Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. Το Συνέδριο αποσκοπούσε στην θεώρηση των πολιτικών και πρακτικών που ακολουθούνται από τα κράτη μέλη αφενός προς διευκόλυνση της εισόδου διεθνών φοιτητών και αφετέρου προς αντιμετώπιση της κατάχρησης της «φοιτητικής οδού» για σκοπούς μετανάστευσης. Τα βασικά συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν οι εργασίες του Συνεδρίου θα χρησιμοποιηθούν ως εργαλείο για τροποποίηση της Οδηγίας για τους φοιτητές. Ανάμεσα σε άλλα, το Συνέδριο κατέληξε στα ακόλουθα συμπεράσματα:
- Οι διεθνείς φοιτητές έχουν θετικό αντίκτυπο στις χώρες μέλη της ΕΕ που επιλέγουν για τις σπουδές τους, προωθώντας τις ως κέντρο αριστείας, βελτιώνοντας την ποιότητα των προγραμμάτων σπουδών, συμβάλλοντας στην οικονομία μέσω των διδάκτρων, ασκώντας έμμεση διπλωματία κτλ.
- Η υψηλής ποιότητας, έγκυρη και εύκολα προσβάσιμη πληροφόρηση προς τους φοιτητές όσον αφορά, μεταξύ άλλων, στις διαδικασίες και προϋποθέσεις εισόδου και παραμονής και στις δυνατότητες πρόσβασης τους σε υποτροφίες και στην αγορά εργασίας, αποτελούν κρίσιμο παράγοντα κατά την επιλογή της χώρας σπουδών του. Οι πρόνοιες για ενημέρωση των φοιτητών, πριν και μετά την άφιξη τους στα κράτη μέλη, για τα πιο πάνω, χρήζουν βελτίωσης σε αρκετά κράτη μέλη.
- Η διατήρηση προσεκτικής ισορροπίας ανάμεσα στην προσέλκυση διεθνών φοιτητών και στην πρόληψη της κατάχρησης της «φοιτητικής οδού» για σκοπούς μετανάστευσης. Το Συνέδριο αναγνώρισε την αναγκαιότητα λήψης πρακτικών μέτρων, κυρίως κατά το στάδιο της εισόδου των φοιτητών, για εξακρίβωση των εγγράφων και των προσόντων τους, καθώς και μέσω στενής επιθεώρησης των ιδρυμάτων που εγγράφουν διεθνείς φοιτητές. Έμφαση δίδεται στη διατήρηση προσεκτικής ισορροπίας, ενδεχομένως μέσω της στόχευσης συγκεκριμένων ιδρυμάτων / τομέων που η κατάχρηση εμφανίζεται περισσότερο.
- Η πρόσβαση των φοιτητών στην αγορά εργασίας είναι σημαντική, τόσο για οικονομική στήριξη όσο και για απόκτηση εργασιακής εμπειρίας στον τομέα των σπουδών τους. Ορισμένα κράτη μέλη προσφέρουν απεριόριστη πρόσβαση στην αγορά εργασίας, άλλα περιορίζουν την πρόσβαση σε συγκεκριμένους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, σύμφωνα με τις ανάγκες της αγοράς. Στη δεύτερη περίπτωση, μπορεί να λειτουργήσει αποθαρρυντικά στην εισδοχή φοιτητών που επιθυμούν να ακολουθήσουν σπουδές ανώτερου επιπέδου (μεταπτυχιακού/ διδακτορικού).
Συμπεράσματα / Θέσεις
17. Όπως διαφάνηκε κατά την έρευνα του παραπόνου, οι κ. κ. E. και M. απώλεσαν το δικαίωμα παραμονής και συνέχισης των σπουδών τους στην Κύπρο, λόγω παραβίασης των όρων πρόσβασης τους σε οικονομική δραστηριότητα. Απλώς και μόνο ο εντοπισμός τους σε χώρο εργασίας που δεν επιτρέπεται η εργοδότηση αλλοδαπών φοιτητών υπήρξε αρκετός για την άσκηση εναντίον τους του εσχάτου κυρωτικού μέτρου της άμεσης ακύρωσης των αδειών παραμονής τους. Το ενδεχόμενο χρήσης των λιγότερο δραστικών μέτρων που προνοούνται στο Νόμο -της επιβολής προστίμου και προειδοποίησης από το ΤΑΠΜ- δεν φαίνεται να εξετάστηκε.
18. Όπως προέκυψε, ακόμα, κατά την έρευνα, η απόφαση για την ακύρωση των αδειών λήφθηκε μαζικά, με συμπερίληψη των παραπονουμένων σε κατάλογο δεκάδων φοιτητών με ανάλογο παράπτωμα, χωρίς εξατομικευμένη διερεύνηση των περιστάσεων του κάθε φοιτητή, στη βάση της λογικής της πάταξης της παράνομης εργασίας και του ελέγχου της μετανάστευσης. Ούτε καν κατά την εξέταση της ένστασης των παραπονουμένων φαίνεται να λήφθηκαν επαρκώς υπόψη οι προσωπικές τους περιστάσεις, δηλαδή το ότι εντοπίστηκαν για πρώτη φορά να παραβιάζουν τους όρους απασχόλησής τους, το ότι δεν διέκοψαν τις σπουδές τους και το ότι καταβάλλουν δίδακτρα σε εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας εδώ και 5 χρόνια.
19. Το εθνικό νομοθετικό πλαίσιο παρέχει τη διακριτική ευχέρεια στη Διευθύντρια του ΤΑΠΜ να αποφασίζει την επιβολή προστίμων ή την ανάκληση/ μη ανανέωση της άδειας παραμονής φοιτητή που παραβιάζει τους όρους απασχόλησής του. Στην ίδια νομοθεσία δεν διασαφηνίζεται ούτε ο τρόπος τεκμηρίωσης της παραβίασης, ούτε οι προϋποθέσεις επιβολής έκαστου κυρωτικού μέτρου.
20. Αντιλαμβάνομαι ότι η τρέχουσα οικονομική συγκυρία, τα επίπεδα της ανεργίας και η συνεπακόλουθη ανάγκη διασφάλισης των εργασιακών δικαιωμάτων στην Κύπρο δεν επιτρέπουν τον εφησυχασμό στις προσπάθειες που καταβάλλονται για ελαχιστοποίηση της αδήλωτης εργασίας και δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για «ανοίγματα» της αγοράς εργασίας σε πρόσωπα προερχόμενα από τρίτες χώρες. Την ίδια στιγμή, μιλώντας με οικονομικούς όρους, είναι γεγονός ότι οι φοιτητές από τρίτες χώρες συμβάλλουν στην οικονομία του τόπου, συντηρώντας, σε μεγάλο βαθμό, με την καταβολή διδάκτρων, τον τομέα της ιδιωτικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, και ενισχύοντας ευρύτερα την οικονομία με την ενοικίαση χώρων διαμονής και την χρήση υπηρεσιών.
21. Αυτό που έχει πρωτίστως σημασία, όμως, δεν είναι η προσμέτρηση των οικονομικών ωφελειών από την είσοδο στην Κύπρο διεθνών φοιτητών, αλλά η κατανόηση ότι η αντιμετώπιση τους αποκλειστικά υπό όρους ελέγχου της αδήλωτης εργασίας και της μεταναστευτικής ροής είναι προβληματική, καθώς εμπερικλείει σοβαρούς κινδύνους παραβίασης δικαιωμάτων: Η άσκηση πολιτικών και πρακτικών που στοχεύουν κατά κύριο λόγο στην απομάκρυνση των φοιτητών που παραβιάζουν τους όρους της απασχόλησης τους, θέτει εκτός προτεραιότητας το δικαίωμα των προσώπων αυτών στην εκπαίδευση, για την άσκηση του οποίου οι ίδιοι ταξίδεψαν εκτός της χώρας καταγωγής τους και κατέβαλαν σημαντικά χρηματικά ποσά. Η διακοπή των σπουδών για αρκετούς από τους φοιτητές που απομακρύνονται δεν αποκλείεται να συνεπάγεται την πλήρη στέρηση τους σε ακαδημαϊκά και επαγγελματικά προσόντα, με τα οποία θα μπορούσαν να αποκτήσουν πρόσβαση στην αγορά εργασίας και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής τους.
22. Όσον αφορά ειδικότερα στους δύο παραπονούμενους, δεν αμφισβητείται κατά πόσο παραβίασαν τους όρους ανάπτυξης οικονομικής δραστηριότητας ως φοιτητές: η εργασία τους σε εστιατόριο δεν ενέπιπτε στους επιτρεπτούς τομείς, ούτε διέθεταν συμβόλαιο εργασίας με συγκεκριμένες ώρες απασχόλησης και αμοιβή, ως όφειλαν με βάση το ισχύον πλαίσιο (βλ. σελ. 4-6). Ούτε εξάλλου οι ίδιοι ισχυρίστηκαν το αντίθετο. Αυτό που τίθεται υπό αμφισβήτηση είναι η αναγκαιότητα της απόφασης για εξάντληση των ορίων της διακριτικής ευχέρειας της Διευθύντριας, με την απευθείας ανάκληση της άδειας παραμονής τους, ενώ επρόκειτο για την πρώτη παράβαση εκ μέρους τους και ενώ υπήρχαν τεκμήρια για αδιάλειπτη παρακολούθηση των σπουδών τους – παράμετροι που δεν φαίνεται να προσμέτρησαν στην απόφαση.
23. Σε κάθε περίπτωση, το Τμήμα οφείλει, με βάση το νομοθετικό πλαίσιο, να αιτιολογεί επαρκώς και εξειδικευμένα την κάθε απόφαση του με την οποία ο φοιτητής καλείται να διακόψει τις σπουδές και την παραμονή του στην Κύπρο. Η άσκηση εργασίας εκτός των επιτρεπτών πλαισίων αποτελεί σημαντικό, αλλά όχι αποκλειστικό κριτήριο για μια τέτοια απόφαση, και σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν ηπιότερα μέτρα για την αναχαίτιση της.
Εισηγήσεις
24. Στη βάση των πιο πάνω παρατηρήσεων, εισηγούμαι τα ακόλουθα:
- Να εφαρμοστεί η ήδη θεσμοθετημένη σταδιακή κλιμάκωση των κυρώσεων κατά των φοιτητών που εντοπίζονται να παραβιάζουν τους περιορισμούς στην απασχόληση.
- Να υιοθετηθεί μια ρητή διαδικασία εξέτασης των περιπτώσεων για τις οποίες υπάρχει εισήγηση για ανάκληση της άδειας φοιτητή, στην οποία (α) να εμπλέκονται οι υπηρεσίες συμβουλευτικής των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων ή/ και το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, (β) να καταγράφονται και να αξιολογούνται, με σαφήνεια και διαφάνεια, οι πραγματικές συνθήκες του κάθε φοιτητή και οι ενδεχόμενες αρνητικές συνέπειες σε περίπτωση απομάκρυνσης του από την Κύπρο και διακοπής των σπουδών του, και (γ) να λαμβάνεται απόφαση στη βάση της αρχής της αναλογικότητας.
25. Στο πνεύμα των πιο πάνω εισηγήσεων, εισηγούμαι, ακόμα, όπως επανεξεταστεί άμεσα η απόφαση για ανάκληση των αδειών παραμονής των κ. κ. E. και M., ούτως ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν και να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους, εφόσον το επιθυμούν.
26. Η Έκθεση υποβάλλεται στο Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών και στη Διευθύντρια του Τμήματος Αρχείου Πληθυσμού και Μετανάστευσης, για τις δικές τους ενέργειες τους. Κοινοποιείται, παράλληλα, στη Γενική Διευθύντρια του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και στο Γενικό Διευθυντή του Υπουργείου Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, για ενημέρωση και για συμβολή στην υλοποίηση των πιο πάνω εισηγήσεων.
Ελίζα Σαββίδου
Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
[1] Ν. 184(Ι)/2007.
[2] Οδηγία 2004/114/ΕΚ του Συμβουλίου, ημερομηνίας 13/12/2004, σχετικά με τις προϋποθέσεις εισδοχής υπηκόων τρίτων χωρών με σκοπό τις σπουδές, την ανταλλαγή μαθητών, την άμισθη πρακτική εξάσκηση ή την εθελοντική υπηρεσία.
[3] Εδάφιο 3.
[4] Εδάφιο 1.
[5] Εδάφιο 2.
[6] Εδάφιο 4 και 5.
[7] Στα ξενοδοχεία και κέντρα αναψυχής επιτρέπεται η απασχόληση μόνο σε φοιτητές που παρακολουθούν πρόγραμμα πλήρους φοίτησης τουριστικών κλάδων σπουδών.
Στην περίοδο 1η Ιουνίου -15 Οκτωβρίου στα ξενοδοχεία/ κέντρα αναψυχής επιτρέπεται η απασχόληση φοιτητών ξενοδοχειακών/ επισιτιστικών κλάδων σπουδών για σκοπούς πρακτικής εξάσκησης με βάση την ισχύουσα πολιτική και διαδικασία.
[8] Θα εξετάζονται αιτήματα εργοδοτών για συνέχιση της απασχόλησης των ήδη εργοδοτουμένων σε ξενοδοχεία φοιτητών, για την περίοδο 16 Οκτωβρίου – 15 Ιανουαρίου.
[9] Αρ. Φακ. 7.19.003.001/10
