Αρ. Φακ.: ΑΚΡ 116/2009
Λευκωσία, 9 Μαρτίου 2010
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ
ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΡΑΤΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΙΑΚΡΙΣΕΩΝ
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΧΕΙΡΙΣΜΟ ΤΟΥ ΠΑΡΑΠΟΝΟΥ ΠΟΥ ΥΠΕΒΑΛΕ Ο κ. H. S.
ΑΠΟ ΤΟ ΤΜΗΜΑ ΦΥΛΑΚΩΝ
1. Ο κ. H. P. S. (με αριθμό υποδίκου 976/09) υπέβαλε παράπονο κατά του Τμ. Φυλακών με επιστολή του χωρίς ημερομηνία, που παραλήφθηκε από το Γραφείο μου στις 21 Σεπτεμβρίου 2009. Στη συγκεκριμένη επιστολή, ο παραπονούμενος ανέφερε ότι υπήρξε θύμα ξυλοδαρμού από δεσμοφύλακα, ο οποίος του ζητούσε, με υβριστικό τρόπο, να αφαιρέσει το τουρμπάνι που φέρει, βάσει των θρησκευτικών του πεποιθήσεων.
2. Στη συνέχεια, ο κ. H. S. (με αριθμό καταδίκου 8567) έστειλε δύο επιστολές στο Γραφείο μου, ημερομηνίας 15 και 16 Οκτωβρίου 2009, υποβάλλοντας παράπονο κατά του Τμ. Φυλακών.
3. Συγκεκριμένα, ο κ. H. S. αναφέρει ότι βρίσκεται στις Κεντρικές Φυλακές τους τελευταίους 18 μήνες, αφού καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 12 ετών. Όπως ισχυρίζεται, κατά το διάστημα αυτό, συγκεκριμένος δεσμοφύλακας αρκετές φορές σχολιάζει με υβριστικό τρόπο την καταγωγή του και την θρησκεία του, ενώ, όπως αναφέρει, τον έχει κακοποιήσει σωματικά χτυπώντας τον. Ο συγκεκριμένος δεσμοφύλακας, μάλιστα, δηλώνει στον παραπονούμενο, όπως ο ίδιος αναφέρει, ότι ο λόγος που τον χτυπάει είναι ότι έχει πληρωθεί από κάποιους, εκτός των Φυλακών, για το σκοπό αυτό. Ο παραπονούμενος ισχυρίζεται ότι έχει αποταθεί στη Διεύθυνση των Φυλακών αναφέροντας τα πιο πάνω, αλλά ουδείς, μέχρι σήμερα, έχει ανταποκριθεί.
4. Κατά τη διερεύνηση του ως άνω παραπόνου, στις 14 Ιανουαρίου 2010 αρμόδιος Λειτουργός του Γραφείου μου επισκέφτηκε τις Κεντρικές Φυλακές και είχε συνάντηση με τον παραπονούμενο κ. H. S. . Κατά τη συνάντηση, ο παραπονούμενος επανέλαβε τα όσα ανέφερε στις επιστολές του (ημερομηνίας 15-16 Οκτωβρίου 2009) και ζήτησε την περαιτέρω διερεύνηση του παραπόνου από το Γραφείο μου.
5. Στη συνέχεια, ζήτησα, με επιστολή μου ημερομηνίας 22 Ιανουαρίου 2010, από τον Αν. Διευθυντή του Τμ. Φυλακών να θέσει ενώπιον μου τα σχόλια και τις απόψεις του αναφορικά με τους ισχυρισμούς του ως άνω παραπονούμενου. Στην απαντητική του επιστολή, με ημερομηνία 11 Φεβρουαρίου 2010, ο Αν. Διευθυντής του Τμ. Φυλακών αναφέρει, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:
«…. Έχουν διερευνηθεί οι καταγγελίες που αφορούν τον πιο πάνω κρατούμενο και έχει διαπιστωθεί ότι αυτός κανένα παράπονο έκανε για ρατσιστική συμπεριφορά από μέλος του Προσωπικού, είτε προς εσάς είτε προς τη Διεύθυνση των Φυλακών.
Σχετική είναι η δήλωση του κατάδικου η οποία συνημμένα σας αποστέλλεται, σύμφωνα με την οποία επιβεβαιώνονται τα όσα έχω προαναφέρει.
Αυτό που ίσως έχει συμβεί είναι το παράπονο να έγινε από άλλο κρατούμενο με το ίδιο όνομα. Μετά από έρευνα που έγινε διαπιστώθηκε ότι υπήρχε κρατούμενος στις Φυλακές με το ίδιο όνομα ακριβώς από τις 22/7/2009 μέχρι 27/9/09 οπότε αυτός απολύθηκε…»
6. Με την απαντητική του επιστολή, ο Αν. Διευθυντής του Τμ. Φυλακών μου κοινοποιεί αντίγραφο δήλωσης του παραπονούμενου κ. H. S., ημερομηνίας 4 Φεβρουαρίου 2010, με την οποία ο ίδιος δηλώνει ότι δεν έχει υποβάλει κανένα παράπονο στο Γραφείο μου και ότι δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα με οποιονδήποτε δεσμοφύλακα.
7. Προς διευκρίνιση των όσων αναφέρει ο Αν. Διευθυντής των Φυλακών στην ως άνω επιστολή του, αρμόδιος Λειτουργός του Γραφείου μου στις 4 Μαρτίου 2010 επικοινώνησε τηλεφωνικά με Λειτουργό του Γραφείου Παραλαβών και Απολύσεων του Τμ. Φυλακών. Κατά την τηλεφωνική συνομιλία πληροφορήθηκα ότι ο κρατούμενος H. P. S. (με αρ.υποδίκου 976/09), ο οποίος απέστειλε την πρώτη επιστολή (σχετικά με το τουρμπάνι), που παραλήφθηκε στις 22/9/09, απολύθηκε στις 2/10/09. Ο κ. H. S. που φέρει αριθμό καταδίκου 8567, ο οποίος απέστειλε στο Γραφείο μου τις άλλες δύο επιστολές (σχετικά με σωματική κακοποίηση) στις 15-16/10/09 δεν έχει απολυθεί, καθώς έχει καταδικαστεί σε 12ετή φυλάκιση.
8. Λόγω της ομοιότητας των δύο ονομάτων και της χρονικής σύμπτωσης λήψης των επιστολών από τους δύο κρατούμενους, θεωρήθηκε από το Γραφείο μου ότι τα παράπονα, τόσο για το τουρμπάνι όσο και για σωματική κακοποίηση υπεβλήθησαν από το ίδιο πρόσωπο, τον κρατούμενο H. S., με αριθμό καταδίκου 8567.
9. Η σύγχυση, όμως αυτή, που δημιουργήθηκε θα μπορούσε εύκολα να ξεκαθαριστεί από το Τμ. Φυλακών βάσει των μοναδικών αριθμών που φέρουν τόσο οι υπόδικοι όσο και οι κρατούμενοι. Στην επιστολή που απέστειλα προς το Τμ. Φυλακών (με ημερομηνία 22 Ιανουαρίου 2010) αναφέρεται ρητά ο αριθμός καταδίκου του παραπονούμενου, γεγονός που δεν αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης της ταυτότητας του. Επιπλέον, στην επιστολή μου αναφέρονται οι ακριβείς ημερομηνίες σύνταξης της επιστολής από τον παραπονούμενο (15-16/10/09), οι οποίες είναι μεταγενέστερες από την απόλυση του κ. H. P. S. (2/10/09). Τα στοιχεία αυτά που αναφέρονται στην επιστολή μου, θα μπορούσαν να οδηγήσουν τη Διεύθυνση του Τμ. Φυλακών στο ασφαλές συμπέρασμα ότι το παράπονο υποβλήθηκε από τον συγκεκριμένο κρατούμενο, ώστε να συνεχίσει τη διερεύνηση των ισχυρισμών του.
10. Αντί αυτού, η Διεύθυνση του Τμ. Φυλακών, προκειμένου να θέσει ενώπιον μου τα σχόλια και τις απόψεις της για το ζήτημα, κάλεσε τον ίδιο τον κρατούμενο να διευκρινίσει ή να επιβεβαιώσει ενώπιον της τα όσα αναφέρει στην επιστολή του προς το Γραφείο μου, γεγονός που με προβληματίζει ιδιαίτερα. Και τούτο επειδή, με τον τρόπο αυτό, ο κρατούμενος ήρθε αντιμέτωπος με εκείνον κατά του οποίου στρέφεται το παράπονο του, καλούμενος να εκθέσει το σύνολο των ισχυρισμών του ενώπιον του Τμ. Φυλακών. Επιπλέον, οι ενέργειες αυτές καθίστανται ακόμη πιο ανησυχητικές επειδή ο συγκεκριμένος κρατούμενος υπέβαλε παράπονο με θέμα την, κατά τους ισχυρισμούς του, σωματική κακοποίηση του από μέλη του προσωπικού του Τμ. Φυλακών.
11. Επίσης, είναι παράδοξο, κατά τη γνώμη μου, το γεγονός ότι η Διεύθυνση του Τμ. Φυλακών δεν έκρινε απαραίτητο να καλέσει ενώπιον της τον συγκεκριμένο δεσμοφύλακα που κατονομάζει ο παραπονούμενος, ώστε να διερευνηθούν ουσιαστικά οι καταγγελίες του.
12. Είναι σαφές ότι η σχέση μεταξύ του προσωπικού των Φυλακών και των κρατουμένων είναι, εκ των πραγμάτων, μια σχέση εξουσίασης. Η σχέση αυτή αποτελεί μια θεσμοθετημένη σχέση εξουσίασης, που προσφέρει στην μια πλευρά προνομιούχα «πρόσβαση» στα έννομα αγαθά του κρατούμενου που βρίσκεται «υπό την εξουσία» της. Η φύση της σχέσης αυτής μπορεί συχνά να οδηγήσει σε επηρεασμό της ελεύθερης έκφρασης, τυχόν, παραπόνων κατά του προσωπικού των Φυλακών.
13. Ως εκ τούτου, όταν, στα πλαίσια αυτής της σχέσης, ο κρατούμενος καλείται να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει ή/και να διευκρινίσει την υποβολή ενός παραπόνου που στρέφεται κατά συγκεκριμένων ενεργειών του Τμ. Φυλακών, καθίσταται ιδιαίτερα αμφισβητήσιμη η δυνατότητα έκφρασης της πραγματικής του βούλησης. Είναι λογικό ότι η κατάσταση αυτή δημιουργεί αισθήματα φόβου στον κρατούμενο και είναι πιθανόν να αποτρέψει τόσο τον ίδιο όσο και άλλους κρατούμενους από την υποβολή παραπόνων προς οποιαδήποτε ανεξάρτητη αρχή. Ενδεικτικό αυτού είναι το γεγονός ότι ο παραπονούμενος, με γραπτή δήλωση του, αρνήθηκε τελικά ότι υπέβαλε το συγκεκριμένο παράπονο και ότι αντιμετωπίζει οποιοδήποτε πρόβλημα με το Τμ. Φυλακών. Το Τμ. Φυλακών θεωρώντας επαρκή την δήλωση αυτή, με τον τρόπο που λήφθηκε, δεν προέβη σε καμία άλλη ενέργεια διερεύνησης των καταγγελιών του παραπονούμενου.
14. Θεωρώ ότι τέτοιες ενέργειες δεν συνδράμουν εποικοδομητικά στην διατήρηση μιας ανοιχτής και ελεύθερης επικοινωνίας μεταξύ των κρατουμένων, του Γραφείου μου και του Τμ. Φυλακών, που αποτελεί βασική προϋπόθεση για την αποτελεσματική άσκηση των αρμοδιοτήτων μου. Επιπλέον, δεν συνδράμουν στην δημιουργία ενός κλίματος αμοιβαίας εμπιστοσύνης και κατανόησης μεταξύ των κρατουμένων και του προσωπικού των Φυλακών, που αποτελούν ζητούμενο, βάσει και των Περί Φυλακών Κανονισμών.
15. Περαιτέρω, θεωρώ ότι η απόφαση του Τμ. Φυλακών να μην διερευνήσει ουσιαστικά τους ισχυρισμούς του παραπονούμενου, βασιζόμενη στην μεταγενέστερη δήλωση του, δημιουργεί ένα αίσθημα «ατιμωρησίας» σε εκείνα τα μέλη του προσωπικού των Φυλακών που, τυχόν, παραβιάζουν με την συμπεριφορά τους τα δικαιώματα των κρατουμένων.
16. Για τους πιο πάνω λόγους, υποβάλλω την παρούσα Έκθεση μου προς τον Αν. Διευθυντή του Τμ. Φυλακών με την γενική εισήγηση να αποφεύγονται παρόμοιες ενέργειες στο μέλλον, ώστε να μην δημιουργείται αρνητικό κλίμα για όσους κρατούμενους πιθανόν θα επιθυμούσαν να υποβάλουν οποιοδήποτε παράπονο στο Γραφείο μου ή σε οποιοδήποτε άλλη αρμόδια αρχή. Όσον αφορά στην συγκεκριμένη περίπτωση, θεωρώ ότι θα πρέπει να διερευνηθούν προσεκτικότερα και εις βάθος οι ισχυρισμοί του παραπονούμενου και να τεθούν εκ νέου ενώπιον μου τα σχόλια και οι απόψεις σας για το ζήτημα που τέθηκε.
Ηλιάνα Νικολάου
Επίτροπος Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
