ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΣ
ΩΣ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΑΡΧΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ
ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΟΙΚΙΑΚΩΝ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Προϊστάμενος: Άριστος Τσιάρτας
Ερευνητική Ομάδα: Θέκλα Δημητριάδου και Δέσποινα Μέρτακκα
2 Ιουλίου 2013
Εισαγωγή
Σύμφωνα με τις διευρυμένες αρμοδιότητες, που αναλύονται στο άρθρο 5 (δ) των περί Επιτρόπου Διοικήσεως Νόμων του 1991 έως 2011, ο Επίτροπος ως Εθνική Ανεξάρτητη Αρχή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων μπορεί να εξετάζει αυτεπάγγελτα ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να διατυπώνει απόψεις και εισηγήσεις για την προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σε αυτά τα πλαίσια, μπορεί να έχει επαφές και διαβουλεύσεις με Μη-Κυβερνητικούς Οργανισμούς (ΜΚΟ) και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σχετικούς επαγγελματικούς συνδέσμους και οργανωμένα σύνολα και με άλλες αρχές και επιτρόπους ανθρωπίνων δικαιωμάτων της χώρας (αρ. 5(δ)iii).
Ενόψει της σοβαρότητας του θέματος και της αποσπασματικής ρύθμισης του στην κυπριακή έννομη τάξη, έκρινα σκόπιμο να εκθέσω στο παρόν κείμενο το γενικότερο πλαίσιο που διέπει το καθεστώς των οικιακών εργαζόμενων στην Κύπρο, όπως σκιαγραφήθηκε μέσα από τη συσσωρευμένη εμπειρία μου πάνω στο θέμα. Στόχος είναι να αναδειχθεί η ιδιαιτερότητα και πολλαπλότητα του ζητήματος και να διενεργηθεί διαβούλευση με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς προς την κατεύθυνση της ενδυνάμωσης του υφισταμένου ή της δημιουργίας ενός νέου συνεκτικού θεσμικού πλαισίου που θα προσανατολίζεται στην υιοθέτηση μίας ορθολογικής μεταναστευτικής πολιτικής και θα κατοχυρώνει τα δικαιώματα των οικιακών εργαζόμενων, θα τις προστατεύει από τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται και από την πολύμορφη άνιση μεταχείριση που υφίστανται.
Η αυτόνομη μετανάστευση γυναικών, ως ενεργά οικονομικών υποκείμενων, με στόχο την αναζήτηση εργασίας αποτελεί φαινόμενο που παρουσιάζει αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια. Η παγκοσμιοποίηση της αγοράς εργασίας, η μορφή που πήρε η ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας και η αυξανόμενη είσοδος των γυναικών στην αγορά εργασίας καθώς και οι διακριτοί ρόλοι των φύλων οδήγησαν στην ολοένα αυξανόμενη ζήτηση υπηρεσιών από φτωχές μετανάστριες εργαζόμενες που παρέχουν φροντίδα σε οικογένειες πλουσιότερων χωρών με υψηλότερα εισοδήματα. Η ανεξάρτητη αυτή και σημαντική παρουσία των γυναικών στη διεθνή μετανάστευση αποτυπώνεται στη διεθνή βιβλιογραφία με τον όρο «θηλυκοποίηση» της οικονομικής μετανάστευσης.
Η απασχόληση γυναικών μεταναστριών δεν είναι ένα μονοδιάστατο φαινόμενο ακόμα και αν εμφανίζεται ως τέτοιο στις πολιτικές για την μετανάστευση ή στη διεθνή βιβλιογραφία αλλά συνίσταται από τις οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές, ιστορικές και γεωγραφικές δομές καθώς και από τα δρώντα υποκείμενα. Στη σύγχρονη μετανάστευση, οι περιπτώσεις των γυναικών που μεταναστεύουν λόγω φτώχειας, κοινωνικών και οικονομικών αλλαγών, καταδίωξης ή για να καλυτερεύσουν τις συνθήκες διαβίωσης τους, καλύπτοντας θέσεις ανειδίκευτου εργατικού δυναμικού στον τομέα των υπηρεσιών σε άλλες χώρες, παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εκμετάλλευσης και θυματοποίησης τους λόγω αφενός των στερεοτυπικών αντιλήψεων που σχετίζονται με την κατώτερη θέση που κατέχουν οι οικιακές εργαζόμενες στην κοινωνία υποδοχής, τόσο ως γυναίκες όσο και ως μετανάστριες, και αφετέρου λόγω του τρόπου που ο ρόλος του κοινωνικού φύλου διαρθρώνεται με την τάξη και την εθνικότητα και επηρεάζει τόσο την κοινωνία όσο και το άτομο ή την ομάδα.
Καθώς οι οικιακές εργαζόμενες εργάζονται πίσω από κλειστές πόρτες ιδιωτικών νοικοκυριών, είναι συνήθως εκτός της δημόσιας θέας και προσοχής. Ωστόσο, έρευνες και μελέτες που έχουν διενεργηθεί σε εθνικό και διεθνές επίπεδο επιβεβαιώνουν ότι η απασχόληση μεταναστριών στο συγκεκριμένο τομέα παρουσιάζει ορισμένα κοινά χαρακτηριστικά.
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της κατ’ οίκον εργασίας συνίστανται στην αβεβαιότητα της εργασίας η οποία αμείβεται πενιχρά, καθώς η αξία της δεν αναγνωρίζεται. Αυτό συμβαίνει, επειδή η ίδια εργασία εκτελείται επίσης δωρεάν από τις νοικοκυρές, οι εργοδότες είναι ιδιώτες οι οποίοι δεν δύνανται ή δεν επιθυμούν να παράσχουν μεγαλύτερες αμοιβές, οι εργαζόμενες είναι γυναίκες οι οποίες εργάζονται μόνες, ως επί το πλείστον στις οικίες αρκετών εργοδοτών, δεν έχουν τη δυνατότητα να οργανωθούν συλλογικά, να απεργήσουν, να παρεμποδίσουν την παραγωγή για να στηρίξουν τις διεκδικήσεις τους όπως οι μισθωτοί εργαζόμενοι στις επιχειρήσεις. Συμβαίνει, επίσης, επειδή τα στερεότυπα που χαρακτηρίζουν αυτά τα επαγγέλματα και την εικόνα της γυναίκας και της μητέρας συγκαλύπτουν τα πραγματικά απαιτούμενα προσόντα, ο χώρος εργασίας είναι μια ιδιωτική οικία, η οποία είναι αδύνατον να υποβληθεί σε έλεγχο και, τέλος, η εργασία συχνά εκτελείται από μη νόμιμους μετανάστες, χωρίς δικαιώματα.
Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την έκθεση σε μορφή pdf εδώ: ΑΔ3.2013-02.07.2013
