H έκθεση του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ για την εμπορία ανθρώπων 2016, που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα, κατατάσσει την Κύπρο στην ανώτερη βαθμίδα – Tier 1, αναβαθμίζοντας την έτσι στην κατηγορία των κρατών που πληρούν τα ελάχιστα κριτήρια για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων.[i] Η ΚΙΣΑ αναγνωρίζει τα θετικά βήματα που έχουν γίνει τον τελευταίο χρόνο από τις Αρχές όσον αφορά την πάταξη του συγκεκριμένου φαινομένου και θεωρεί ότι, σε γενικές γραμμές, η εν λόγω έκθεση είναι αντικειμενική. Παρ’ όλα αυτά, εκτιμούμε ότι η Κύπρος, ακόμη αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα στο φαινόμενο αυτό, ιδιαίτερα αναφορικά με τον τομέα της καταδίκης των εμπόρων και τον τομέα της προστασίας των θυμάτων. [ii]
Εκτιμούμε ότι ένας από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες που συνέβαλαν στη βελτίωση των προσπαθειών καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων, αποτέλεσε η απόφαση της ηγεσίας της Αστυνομίας για στελέχωση του Γραφείου Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων με τον ελάχιστο αριθμό αστυνομικών που του επιτρέπει να λειτουργεί αποτελεσματικά. Επιπρόσθετα, η ανάθεση στο εν λόγω Γραφείο όχι μόνο της αξιολόγησης των υποθέσεων εμπορίας, όπως συνέβαινε μέχρι πρότινος, αλλά και της διερεύνησής τους (ανακριτικό έργο), αποτέλεσε αποφασιστικό παράγοντα για τη βελτίωση της κατάστασης όσον αφορά στον τομέα της δίωξης.
Η ΚΙΣΑ θεωρεί ότι η αναβάθμιση της Κύπρου στη σχετική έκθεση οφείλεται περισσότερο στην επίμονη δράση προσώπων σε διάφορες υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των ΜΚΟ και των Ανεξάρτητων Αρχών, παρά στη συλλογική δράση του κράτους όσον αφορά στην αντιμετώπιση της εμπορίας προσώπων.
Με την ευκαιρία αυτή, επιθυμούμε να συγχαρούμε τον Αρχηγό της Αστυνομίας για την πρόοδο που έχει επιτευχθεί το τελευταίο έτος στον τομέα της δίωξης, καθώς και την Υπαστυνόμο κυρία Ρίτα Σούπερμαν, υπεύθυνη του Γραφείου Καταπολέμησης Εμπορίας Προσώπων της Αστυνομίας, για την βράβευση της ως “Trafficking in Persons 2016 Hero”. Όντως, η κυρία Ρίτα Σούπερμαν επιδεικνύει αξιέπαινη αφοσίωση στην προσπάθεια καταπολέμησης της εμπορίας ανθρώπων και δικαιωματικά έχει βραβευθεί για τη δράση της.
Πέραν τούτου, θα θέλαμε να τονίσουμε ότι στην Κύπρο έχουμε ακόμη σημαντικές ελλείψεις μέχρι να επιτύχουμε την αποτελεσματική καταπολέμηση του φαινομένου της εμπορίας ανθρώπων. Πιο συγκεκριμένα, η ΚΙΣΑ εξακολουθεί να διαπιστώνει σημαντικά προβλήματα στο χειρισμό υποθέσεων εμπορίας ανθρώπων στο σύστημα απονομής δικαιοσύνης.
Επισημαίνουμε ότι οι δικαστές που αναλαμβάνουν τέτοιες υποθέσεις δεν φαίνεται να είναι εξειδικευμένοι στο συγκεκριμένο τομέα, με αποτέλεσμα να προκύπτουν σημαντικά προβληματικών ζητημάτων κατά την εκδίκαση αυτών των υποθέσεων. Παράλληλα, οι ποινές που επιβάλλονται στους ενόχους δεν αναλογούν στη σοβαρότητα των αδικημάτων που έχουν διαπράξει και, κυρίως, δεν λειτουργούν αποτρεπτικά παράγοντα για όλους όσοι εμπλέκονται ή προτίθενται να εμπλακούν σε παρόμοιας φύσης εγκλήματα. Ταυτόχρονα, η μη επιδίκαση αποζημιώσεων σε θύματα εμπορίας από τα Δικαστήρια πλήττει τα θύματα τόσο σε οικονομικό όσο και ηθικό επίπεδο, γεγονός που οδηγεί στην επαναθυματοποίηση τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα για τα προαναφερόμενα προβλήματα αποτελεί η υπόθεση εταιρίας που εμπλέκεται σε εμπορία ανθρώπων με σκοπό την εκμετάλλευση στην εργασία[iii]. Συγκεκριμένα, έγινε διακανονισμός μεταξύ των κατηγορουμένων και της Νομικής Υπηρεσίας για αφαίρεση των φυσικών προσώπων από το κατηγορητήριο, με αντάλλαγμα να κατηγορηθεί μόνο η εταιρεία. Στη συνέχεια, η εταιρεία καταδικάστηκε και της επιβλήθηκε πρόστιμο, τo οποίo τελικά δεν πλήρωσε επειδή «κήρυξε πτώχευση». Παράλληλα, το Δικαστήριο δεν προχώρησε στην εκδίκαση αποζημιώσεων στα θύματα εκμετάλλευσης, με αποτέλεσμα αυτά να κινηθούν δικαιολογημένα εναντίον του κράτους για διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους.
Περαιτέρω, η ΚΙΣΑ καλεί τις αρχές να λάβουν σοβαρά υπόψη τις εισηγήσεις της υπό αναφορά Έκθεσης, ιδίως όσον αφορά την εξέταση πιθανών περιπτώσεων εμπορίας ανθρώπων που απασχολούνται στους τομείς της οικιακής εργασίας και γεωργό-κτηνοτροφίας. Μέχρι σήμερα, οι αρχές έχουν την τάση να μην διερευνούν πιθανές περιπτώσεις εμπορίας στους προαναφερόμενους τομείς, αφού οι περισσότερες καταγγελίες ορίζονται απλά ως εργατικές διαφορές. Για αυτό ακριβώς το ζήτημα, η ΚΙΣΑ έχει επανειλημμένα ζητήσει συνάντηση με εκπροσώπους των αρμόδιων υπηρεσιών, χωρίς ωστόσο καμία ανταπόκριση. Θεωρούμε, για παράδειγμα, ότι εάν δεν τεθούν κανονισμοί που να διέπουν τη δράση και θα περιορίζουν την ασυδοσία των ιδιωτικών γραφείων εξεύρεσης εργασίας, η εμπορία ανθρώπων δεν μπορεί να καταπολεμηθεί αποτελεσματικά.
Όσον αφορά στο Μηχανισμό Αναφοράς θυμάτων Εμπορίας Ανθρώπων, που σκοπεί στο συντονισμό των εμπλεκόμενων υπηρεσιών, θεωρούμε ότι η υιοθέτηση του αποτελεί θετικό βήμα προς την αντιμετώπιση του φαινομένου. Στην πράξη, όμως, έχουν παρατηρηθεί σημαντικά προβλήματα που χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Χαρακτηριστικά, αναφέρουμε ότι στην νομοθεσία αναφέρεται ότι τα θύματα πρέπει αρχικά να παραπέμπονται στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας για να τους δοθεί ενημέρωση, με βάση την οποία θα αποφασίσουν για τις επόμενες τους κινήσεις. Αντί αυτού, ο εν λόγω Μηχανισμός παραπέμπει τα θύματα πρώτα στην αστυνομία, παρά το ότι κάτι τέτοιο συγκρούεται με τη σχετική νομοθεσία, αφού οι αρμόδιες υπηρεσίες αρνούνται να αναλάβουν τις ευθύνες που έχουν σύμφωνα με το νόμο.
Παρά τα σημαντικά βήματα στον τομέα προστασίας των θυμάτων που, σύμφωνα με την Έκθεση έχουν γίνει τον τελευταίο χρόνο, η ΚΙΣΑ θεωρεί ότι το κράτος και οι υπηρεσίες του πρέπει να επιδείξουν μεγαλύτερη αποφασιστικότητα στη στήριξη των θυμάτων και την ένταξη τους στην κοινωνία. Πρέπει να καταστεί ξεκάθαρο ότι τα επιδόματα που παρέχονται από το κράτος στα θύματα δεν αποτελούν αυτοσκοπό αλλά ένα από τα εργαλεία στήριξης τους. Στόχος πρέπει να είναι η συνεχής στήριξη, προστασία και ενδυνάμωση των θυμάτων, καθ’ όλη την περίοδο όπου οι υποθέσεις τους εκκρεμούν, έτσι ώστε μετά την περάτωση τους, να μπορούν να λειτουργήσουν αυτόνομα και χωρίς κίνδυνο επαναθυματοποίησης τους.
Καταληκτικά, θα πρέπει το κράτος αλλά και η κοινωνία να εξακολουθήσουν να βρίσκονται σε εγρήγορση για την αποτελεσματική καταπολέμηση του σοβαρού αυτού εγκλήματος που πλήττει τα θεμελιώδη δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των θυμάτων αλλά και εν δυνάμει θυμάτων, στην καταπληκτική τους πλειοψηφία μετανάστριες και μετανάστες.
[i] Δείτε την έκθεση: https://kisa.org.cy/trafficking-in-persons-report-2016-cyprus/
[ii] Διευκρινίζεται ότι, η εν λόγω έκθεση δεν αναφέρεται στην έκταση του προβλήματος της εμπορίας προσώπων σε κάθε χώρα, αλλά στις προσπάθειες του κάθε κράτους για καταπολέμηση αυτού του φαινομένου.
[iii] Δείτε σχετικό δελτίο τύπου της ΚΙΣΑ: http://goo.gl/KQhpZF
